O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

Nomi 
CaCO
3
 
MgCO 
Sho‘xlar 
30-60 % 
3 % dan kam 
Kuchli sho‘x 
60 % dan ko‘p 
3 % dan kam 
Magniyli sho‘x 
25 % dan kam 
3 % - 6% 
Kuchli magniyli sho‘x 
25 % dan kam 
6 % dan ko‘p 
 
Qiyin  o‘zlashtiriladigan  tuproqlar  tabiiy  unumdorligi  juda  past, 
tarkibida    organik  moddalar,  oziq  elementlar  kam.  Bunday  tuproqlar 
tarqalgan  hududlarda  qadimdan  sug‘oriladigan  tuproqlarda  amalga 
oshiriladigan  agrotexnik  va  agromeliorativ  tadbirlar  kutilgan  natijani 
bermaydi. Buning asosiy  sabablarini  quyidagicha izohlash mumkin: 
–  qiyin  o‘zlashtiriladigan  tuproqlarning  suv-fizik  xossalari  yomon 
bo‘lganligi sababli sug‘orish yoki sho‘r yuvishda dalaga berilayotgan suv 
tuproqqa  juda  sekin,  nisbatan  kam  shimiladi.  Natijada  tuproq  tarkibidagi 
tuzlarning  yuvilish  darajasi  nihoyatda  past,  ildiz  tarqalgan  qatlamdagi 
o‘simlik uchun zararli tuzlar miqdorini maqbul darajaga kamaytirish uchun 
nisbatan ko‘p suv sarflanadi, sho‘r yuvish uzoq vaqt davom etadi. Dalaga 
berilayotgan suvdan unumli foydalanish darajasi qadimdan sug‘oriladigan 
tuproqlarga nisbatan 3-4 marotaba past bo‘ladi; 
–  o‘simlik  ildizi  tarqalgan  qatlamda  tuproqning  zich  bo‘lishi,  gips, 
karbonatli  tuzlarning  ko‘pligi,  sho‘rtobli  bo‘lishi  ildizning  rivojlanishiga 
halaqit  beradi.  Tuproqning  havo,  issiqlik,  ozuqa  va  suv  rejimi  maqbul 
bo‘lmaganligi  sababli  yetishtirilayotgan  o‘simlik  yaxshi  rivojlanmaydi, 
asosiy o‘sish davrlarining o‘tishi o‘zgaradi, hosildorlik past bo‘ladi. 
Qiyin o‘zlashtiriladigan tuproqlar tarqalgan yerlarda yetishtirilayotgan 
ekinlarga  agrotexnik  va  agromeliorativ  tadbirlarni  amalga  oshirishda 

---

62 
sarflanadigan  mehnat  va  xomashyo,  texnik  sarf-harajatlarining  nisbatan 
ko‘p bo‘lishi hisobiga olinayotgan mahsulot tannarxi yuqori bo‘ladi. 
Qiyin  o‘zlashtiriladigan  tuproqlar  unumdorligini  oshirish  uchun 
avvalo ularning meliorativ holatini yaxshilash zarur. Bunga erishish uchun 
quyidagi agromeliorativ tadbirlar amalga oshiriladi.