Л АНДШАФТШУ НОСЛ И К
8-§. ЕРДАН ФОЙДАЛАНИШНИ РЕЖАЛАШТИРИШ
ВА ЛОЙИХДЛАШ ТИЗИМИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ
Халк хужалигини жамият тараккиёти, ички ва таш
ки бозор талабларига мос келадиган даражада ривож-
лантириш мавжуд ер захираларидан окилона фойдала-
ниш ва уларни мухофаза килиш билан узвий боглик-
дир. Буни амалда куллаш учун ердан фойдаланиш ти-
зимига риоя килиш зарур.
Яъни ердан фойдаланишни
режалаштириш хар хил функционал ва худудий кури-
нишда ечилиш и мумкин (давлат, автоном республика,
вилоят, туман, шахарлар ва ташкилотлар ер фонди).
Ердан ф ойдаланиш ни режалаштириш ва ташкил
этиш тизими улардан самарали фойдаланиш, мухофаза
килиш холатини яхшилаш ва кайта тиклашни такозо
этади. Ердан фойдаланишнинг бош чизмаси давлат бош-
карув таш килотлари томонидан тасдикланган ва халк
хужалигини ривожлантириш,
ижтимоий-иктисодий та-
раккиёт режасини белгиловчи курсатмалар (директива-
лар) ва дастурларни назарда тутган холда тузилади.
Унинг таркибий кисми:
• якин келажакда ер захираларидан фойдаланиш
тартиби ва башорати;
• халк
хужалигини
узок
муддатга
режалашти-
ришнинг илмий-техник, иктисодий, табиий захирала-
ри;
• давлат худудида ишлаб чикариш кучларини мав
жуд шароитни ва келажакни назарда тутган холда нис-
батан ж ойлаш тириш плани;
• ишлаб чикариш кучларини якин келажакда худуд-
да жойлаш тириш ва ривожлантириш концепцияси.
Ер захираларидан фойдаланишнинг бош чизмаси
(бош схемаси) умумийдан шахсийга тамойилида тузи
лади. Бунда умумий лойиха
айрим курсаткичлар буйи-
ча тулдирилади, халк хужалигини ривожлантиришни
марказлаштирилган ва худудий-тармоклар шаклида таш
кил этиш буйича аникликлар киритилади. Бош чизма
икки кисмдан иборат:
38
ЕРДАН ФОЙДАЛАНИШНИ РЕЖАЛАШТИРИШ
• узок келажакда ердан ф ойдаланиш ни таш ки л
этиш ва мухофаза килиш нинг илмий-техник концеп-
цияси;
• ер захираларидан маълум даражада ф ойдаланиш
ни ташкил этиш тартиби, шароитлари, усуллари, мик-
дорий
курсаткичлари буйича тулик, маълумотларни уз
ичига олган таклифлар.
Ер захираларидан фойдаланиш нинг бош чизмаси
куйидаги тамойилларни назарда тутади:
• халк, хужалигининг барча тармоклари ва хар бир
маъмурий-худуднинг узвий богланган хар том онлам а
ривожланишини ташкил этиш ;
• ер захираларидан жадал фойдаланиш ва мухофаза
килиш ни таъминлаш;
• биринчи навбатда яхш и ерлардан ф ойдаланиш
ни ва уларнинг унумдорлигини мунтазам ош ириб бо-
риш;
• халкнинг яшаши ва дам олиши учун кулай таш-
килий-худудий
шароит яратиш , кишлок, урмон ва бош-
к,а хужаликларни ташкил этиш, ерларнинг холатини
яхшилаш, антропоген ландш афтларни ш акллантириш
ва атроф-мухитни химоя килиш ;
• ер захираларидан ок,илона фойдаланиш, ки ш л ок
хужалигига оид булмаган ишлаб чикаришга унумдор-
лиги
паст ерларни ажратиш;
• ер захираларидан фойдаланиш ни режалаш тириш ,
лойихалаш ва ташкил этиш да келажакни ва м интака-
вий хусусиятларни инобатга олиш;
• ер захираларидан фойдаланиш ва уларни м ухофа
за килиш ни режалаштириш, лойихалашда хар то м о н
лама асосланган, макбул башорат асосида тузилган
дастурларни куллаш.
Ер захираларидан фойдаланиш нинг бош чизмаси-
ни тузишда ерларни давлат ва кадастр к ай д н ом аси
(хисоби), давлат хисобот кумитаси,
махсус илмий-тек-
шириш, лойихалаш, иш лаб чикариш, илмий-кидирув,
вазирликлар ва бошк,а таш килотларнинг маълумотла-
ридан фойдаланилади. А сосий план ёзма (туш унтириш
39
ЛАНДШАФТШУНОСЛИК
хати, хисоблаш натижалари, жадваллар) ва харита кури-
нишдаги (худудни урганиш жараёнидаги маълумотлар
ва чизмалардан) кисмдан иборат булади.
Ер захираларини мухофаза килиш учун улардан ил-
мий асосда мунтазам ва режали фойдаланиш билан
бир каторда, уларни ландшафт
элементи сифатида сак-
лаш лозим.
Худуднинг биологик махсулдорлиги, атроф-мухитда
макбул сув ва хаво тартиби, табиий тозаланиш ва уни
таъминлашни такозо этади.
Ерларни мухофаза килиш нинг асосий куриниши
уни эъзозлаш, турларини яхшилаш, унумдорлигини
ош ириш , эрозиядан ва ифлосланишдан саклаш,
узгар-
ган ландшафтларни маданийлаштириш ёрдамида кай-
та тиклаш, курик,хоналар тизимини ташкил этишдан
иборат. Ерлар холатини яхшилашда мелиоратив тад-
бирларни амалга ош ириш мухим ахамиятга эга. Улар
ёрдамида тупрокнинг ишлаб чикариш кобилиятини
ифодаловчи унумдорлиги оширилади, физик ва кис-
ман кимёвий хоссалари яхшиланади.
Do'stlaringiz bilan baham: