О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

2. 
Меҳнат унумдорлиги нима ва у қандай аниқланади? 
3. 
Меҳнат унумдорлигига таъсир этувчи омилларни таҳлил қилиб беринг. 
муомала харажатларини фақат ўзгаришини эмас, балки бу ўзгаришларга таъсир этувчи 
сабабларга ҳам баҳо беришга қаратилган. 
Муомала харажатларининг ҳақиқий ҳажми ва унинг режадан ёки ўтган йилларга 
нисбатан фарқланиши, аввало, товар айланиши ҳажмининг ўзгариши билан боғлиқ бўлади. 
Яъни товар айланиши ҳажми ошса муомала харажатлари ҳам ошади, камайса улар ҳам 
камаяди. Бу ерда харажатларни ўзгарувчан ва доимий турларга ажратилишига эътибор 
қаратилмоғи лозим. 
Бунда ўзгарувчан ва доимий харажатларнинг тўғри тартибланиши ва уларнинг товар 
айланиши ҳажмининг ўзгаришига мувофиқ ўзгаришларини белгилашга аҳамият берилади. 
Таҳлилда бу чегаравийлик ўзгариши ва бунга таъсир этувчи бирликларни ўрганиш ҳам 
муҳим ҳисобланади. 
Муомала харажатлари режасининг бажарилиши ва ўзгаришини қуйидаги мисолда 
кўрамиз. 
15-жадвал 
Муомала харажатлари ва уларнинг ўзгаришининг таҳлили 
Кўрсаткичлар 
Режа 
Ҳақиқатда 
Фарқи 
Бажарарилиши 
% 
Товар айланиши, минг сўм 
326700 
320150 
-6550 
98,0 
Муомала ҳаражатлари, 
минг сўм 
 
86575,5 
 
87080,8 
 
505,3 
 
100,6 
Муомала ҳаражатларини 
ўр-тача даражаси, (%) 
 
26,5 
 
27,2 
 
0,7 
 
102,6 
 
Муомала харажатлариги товар айланиши ҳажмини ўзгариш таъсирини ҳисоблаш учун 
унинг ўзгариш ҳажмини муомала харажатларининг режадаги даражасига кўпайтириб, 100 га 
бўлинади.муомала харажатларини умумий ҳажмини ўзгаришига таъсир этувчи иккинчи омил 
бўлиб, уларнинг ўртача даражасини ўзгариши ҳисобланади. Бу таъсирни ҳисоблаш учун 
муомала харажатларини ўртача даражасининг ўзгаришини товар айланишининг ҳақиқий 
ҳажмига кўпайтириб, 100 га бўлинади.