O r g a n I k k I m y o

Kislota  xossalari.  Arenmonokarbon  kislotalar  alifatik 
analoglariga  nisbatan  kuchli  kislotalardir.  Masalan,  benzoy 
kislotaning  pK  qiymati  4,20  ga,  sirka  kislotaning  pK  qiymati 
esa 4,75 ga teng.
Almashingan 
benzoy 
kislotalarning 
kuchi 
halqadagi 
rinbosarlarning  tabiatiga  va  uning  karboksiliga  nisbatan 
joylashgan 
holatiga 
bogliq. 
Taqqoslash 
uchun 
ba‘zi 
almashingan  benzoy kislotalarning  pK qiymatlarini  keltiramiz:
Kislota 
pK 
Kislota 
pK
4,20
4,08
2,98
2,17
n o
2
2,94
3,45
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

СООН 
2,85
 
Вг
0,N
Karboksil 
guruhi 
reaksiyalari. 
Arenmonokarbon 
kislotalar  karboksil  guruhi  hisobidan  tuzlar,  murakkab  efirlar, 
galogenangidridlar,  aromatik  spirtlar  va  hokazo  birikmalarni 
hosil qiladi:
Ar  — C
O
о н
NaOH
->  A r - C
/ /
- н 2о
SOCl2,  A
►Ar-C
/ /
O
ONa
O
С1
— POCL; — HCl
O
R
0
H , f f , A > A r _ r ^  
+ Н г 0
Cu  kukuni,A
O - R
*■ Ar— H + CO,
LiAlH,
-► Ar — CH,OH
Galogenangidridlardan 
arenmonokarbon 
kislotalarning 
boshqa hosilalarini olish  mumkin:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

А г - С
/ /
О
'С1
2  NH
3 
- N H
4
C1 
NaN
3
■>  Ar —С
/ /
O
NH,
P20 5 
i
  A 
- H
, 0
► A r - C  =  N
— NaCl 
Na
2
0
2
■>  А г - С -   N
3 
II
O
-► А г - С - О - О - С - А г
- 2   NaCl
ArCOONa
O
O
— NaCl 
ArONa
-► (A r  —  C O
)2
 O
-►Ar —C — O —Ar
II
O
Aromatik halqa  reaksiyalari.  Arenmonokarbon kislotalar 
elektrofil  reagentlar bilan  elektrofil  almashinish  (  galogenlash, 
nitrolash,  sulfolash  )  reaksiyalariga  kirishadi.  Karboksil  guruhi 
elektrofil rinbosarlami 
m  -
 holatga ynaltiradi:
с о о н
с о о н
+E+Y
+  HY
V
+  
+  
+  
+
E+  =  N 0 2 ,  SO
3
H  ,  Cl+, Br+ 
v a   b o s h q a   e l e k t r o f i l l a r .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Benzoy  kislota  -122°C  da  suyuqlanadigan,  kuchli 
antiseptik  ta'sirga  ega  blgan  rangsiz  kristall  erkin  holida 
ba‘zi smolalar ( ayniqsa,  benzoy smolasi) da uchraydi,  ben- 
zil  efiri  holida  esa  peruan  balzami  tarkibiga  kiradi.  Benzoy 
kislota sanoatda toluolni oksidlash bilan olinadi.  U byoqlar, 
xushby  va  dorivor  moddalarni  olishda  dastlabki  modda 
sifatida,  natriy  benzoati  esa  oziq  -  ovqat  mahsulotlarini 
konservalashda 
qllaniladi.  Benzoy  kislotaning  muhim 
hosilasi  -   benzoil  xlorididir.  U  ziga  xos  hidli,  kuchli 
lakrimator ta‘siriga  ega  suyuqlik  blib,  benzoillovchi  agent 
sifatida  qllaniladi.  Benzoil  xloridi  va  natriy  peroksididan 
olinadigan  benzoil  peroksidi  polimerlanish  initsiatori  sifatida 
ishlatiladi.
Fenilsirka  kislota  -77°C  da  suyuqlanadigan  rangsiz 
kristall  modda  blib,  benzil  sianidini  gidrolizlash  bilan  olinadi.