O‘. Qo’ldoshev, F. Bakiyev

to say
fe’li saqlanib 
qoladi.
Agar 
to say
(demoq) fe’li ko’chirma gapda to’ldiruvchi bilan ishlatilgan bo’lsa, o’zlashtirma 
gapda 
to tell
(aytmoq) fe’liga o’zgaradi:
She says: “He is talking”. U deydi: “U suhbatlashayapti”.
She says that he is talking. U uni suhbatlashayapti deydi.
She says to me: “He is talking”. U menga deydi: “U suhbatlashayapti”.
She tells me that he is talking. U menga uning suhbatlashayotganligini aytadi.
4.
Ko’chirma gapdagi kishilik va egalik olmoshlari o’zlashtirma gapda o’zgaradi. I shaxs III 
shaxsga ya’ni, I – he yoki she ga o’zgaradi, II-shaxs esa I yoki III shaxsga ya’ni you – I, he , she ga 
o’zgaradi:
I - he, she
ga o’zgaradi.
You - I, he, she
ga o’zgaradi.
Our – their
ga o’zgaradi.
My - his, her
ga o’zgaradi.
Your - my, his her
ga o’zgaradi.
Ann says: “Tom has taken my dictionary”. Anna deydi: “Tom mening lug’atimni olgan” 
Ann says that Tom has taken her dictionary. Ann lug’atini Tom olganligini aytdi.
My brother has said: “I shall come at 5 o’clock”. Akam aytgan: “Men soat 5 da kelaman”.
My brother has said that he will come at 5 o’clock. Akam soat 5 da kelishini aytgan.
5.
So’zlovchi o’z gapini o’zlashtirayotgan bo’lsa kishilik va egalik olmoshlari o’zgarmaydi: 
I say: 
“I am ready”. Men dedim: “Men tayyorman”. I say that I am ready. Men tayyorligimni aytdim.
6.
Agar ko’chirma gapning bosh gapidagi fe’l Present Simple, Present perfect yoki Future 
zamonlarida bo’lsa, gapni o’zlashtirganimizda ergash gapdagi zamon o’zgarmasdan qoladi: 
He says 
(has said, will say): “I work”. U deydi (degan, deydi): “Men ishlayman”.
He says (has said, will say) that he works. U o’zini ishlashini aytmoqda. (aytgan, aytadi).
Anvar will say: “I am swimming”. Anvar aytadi: “Men cho’milyapman”.
Anvar will say that he is swimming. Anvar cho’milayotganligini aytmoqda.
7. 
Agar bosh gapda o’tgan zamonlardan biri ishlatilsa, gapni o’zklashtirganimizda ergash 
gapning zamoni o’tgan zamonga o’zgaradi:
He said: “I go home with my friend”. U dedi: “Men do’stim bilan uyga boraman”.
He said that he went home with his friend. U do’sti bilan uyga borishini aytdi.
8.
Ko’chirma gapdagi zamonlar moslashuvi o’zlashtirma gapda quyidagicha bo’ladi:
The Present Indefinite – The Past Indefinite
The Present Continuous – The Past Continuous
The Present Perfect – The Past Perfect
The Present Perfect Continuous – The Past perfect Continuous
The Past Indefinite – The Past Perfect yoki The Past Indefinite ning o’zi.
The Past Perfect – The Past Perfect
The Future Indefinite – The Future Indefinite in the Past 
The Future Continuous – The Future Continuous in the Past

---

95 
The Past Continuous – The Past Perfect Continuous.
The Past Perfect Continuous - The Past Perfect Continuous 
9.
The Past Simple zamoni ba’zan o’zgarmasdan qolishi ham mumkin. The Past Perfect ga 
o’zgarishi ham mumkin: 
He said: “I played chess”. U dedi: “Men shaxmat o’ynadim”.
He said that he played (had played) chess. U shaxmat o’ynaganligini aytdi.
10.
Ba’zan ish-harakatning bajarilgan vaqti aniq ko’rsatilgan bo’lsa ko’chirma gapdagi zamon 
o’zlashtirma gapda ham o’zgarmasdan qolishi mumkin: 
He said: “I started learning English in 1999”. 
U dedi: “Men ingliz tili o’rganishni 1999 yilda boshladim”.
He said that he started learning English in 1999. U inglizcha o’rganishni 1999 yilda boshlaganligini 
aytdi.
11.
Mutloq haqiqatlarni ifodalagan ko’chirma gaplardagi zamon o’zlashtirma gapda 
o’zgarmasligi ham o’zgarishi ham mumkin:
Tom said: “New York is bigger than London”. Tom dedi: “New York Londondan kattaroq”. Tom said 
that New York is (was) bigger than London. Tom New Yorkning Londondan kattaroqligini aytdi.
Teacher said: “The earth goes round the sun”. O’qituvchi dedi: “Yer quyosh atrofida aylanadi”.
Teacher said that the earth goes (went) round the sun. O’qituvchi yerning quyosh atrofida 
aylanishligini aytdi.
He said: “I shall go to America next year”. U dedi: “Men kelasi yil Amerikaga boraman”.
He said that he will (would) go to America next year. U kelasi yil Amerikaga borishligini aytdi.