O ‘qituvchining ta'lim jarayonidagi mahorati. Reja

) Oqilxon aka
Sharafiddinov
misolida ko’rishimiz mumkin. 
U o‘qituvchilik qila boshlagan yillarida darslik, qo’llanma, kitob,
ko’rgazmali qurol va boshqa qo’llanmalar juda oz edi. Shunga qaramay yosh
pedagog darslarga puxta tayyorgarlik ko’rar va uni mazmunli o’tishga harakat
qilar edi. 
Pedagogik mahorat haqida gapirar ekanmiz, mahorat haqida tajribali
pedagog quyidagicha javob beradi : 
-- Pedagoglik mahorati deysizmi? – dedi u, - xa bu narsa har bir o‘qituvchi
uchun juda zarur va qimmatli xususiyatdir. Pedagoglik mahoratini tinmay oshira
borish zaruriyati hayot talabidan kelib chiqadi. Hayotda olga yurishning
chegarasi yo’q. Hayotda bugun ko’ringan yangilik ertaga yanada yangiroq
narsalar bilan almashinib turadi. Pedagoglik mahorati cheksiz bo’lib, u asosiy
ijodiy mehnat tufayli vujudga keladi va o’sadi. Pedagoglik mahorati – ijodiy
mehnat samarasi, ta’lim – tarbiya ishlaridagi barcha yutuqlarning samarasidir. 
Kishidagi axloq onglilik kabi yuksak ma’naviy sifatlar, asosan maktabda
tarkib topadi va takomillasha boradi. Bu muhim vazifaning muvaffaqqiyatli
amalga oshirilishida o‘qituvchi va uning kundalik darsi hal qiluvchi rol
o’ynaydi. Binobarin, dars – o‘qituvchilarning maktabdagi eng asosiy, eng muhim
ishi, pedagogik faoliyatining negizi, o‘quvchilarga bilim, kunikma va malaka
berish va tarbiyaviy ta’sir ko’rsatishning birdan – bir ko’rinishi, vositasidir.
O‘quvchilar fan asoslari bilan darsda tanishadilar. Tabiat va jamiyatning tarixiy
taraqqiyoti, yerda hayotning paydo bo’lishi, odam, o’simlik, xayvon va umumiy
organiq olam xaqidagi, ijtimoiy hayot va boshqalar xaqidagi tushunchalar,
bilim, malaka, ilm – fanga muxabbat va yuksak axloqiy, ma’naviy sifatlar dars
jarayonida tarkib topib boradi. Darsda berilgan puxta bilim va tarbiya
o‘quvchilar hayotiga umrbod o‘z ta’sirini kursatadi. 
Pedagogik hamkorlik o‘qituvchining o‘quvchilarga ta’lim va tarbiya berishda
o‘z mas’uliyatini chuqur xis etishi, pedagoglik mehnatiga ongli munosabati,
murabbiylik mahorati o‘zining boshqa eng nozik tomonlari bilan asosan, darsda
kurinadi. 
Darsga puxta tayyorlanish, o’tiladigan mavzuni to’g’ri planlashtirish, dars
soatidan unumli foydalanish, dars jarayonida mavzular mazmunining ilmiy va
goyaviy tomondan yuksak bo’lishi, amaliy mashg’ulotlar, hayotiy faktlar bilan
boglanish, bilim va mehnatni bir butun qilib birlashtirish, kursatma o‘quv
qurollaridan unumli foydalanish, o‘quvchilarda aktivlik, mustaqillikni o’stirishga
e’tibor berish -- darslarning samarali bo’lishini ta’minlashning muhim
omillaridan bo’lib hisoblanadi. Shuningdek, darslarni har tomonlama tugri,
yuqori saviyada, o‘quvchilar uchun tushunarli, ta’sirchan, foydali, maqsadga
muvofiq qilib tashkil qilish, shubxasiz unga puxta tayyorlanishga bog’likdir. 
Mahorat o‘qituvchi ongining g’oyaviy – siyosiy yo’nalishi, uning umumiy
madaniyati, bilimdonligi, kasbi sohasidagi ko’nikma va malakalar yig’indisidan
iboratdir. 
O‘qituvchi mahoratining mezoni esa o‘quvchilarning o‘zlashtirishlari va
intizomi bilan belgilanadi. O‘qituvchi o‘z ustida tinmay ishlasa, ta’lim va

---

tarbiya sohasida ilg‘or o‘qituvchilarning tajribalarini o’rganib, uni o‘z ishiga
tadbiq etsa, o‘z pedagogik mahoratini oshirib, hamkorlikdagi ishlari bilan elga
tanilishi mumkin. Mahoratli o‘qituvchi hamisha o‘quvchilar orasida yuksak
obro’ga ega bo’ladi, chunki u o‘quvchi ko’ngliga to’g’ri yo’l topa oladi. 
Shuni ham aytish kerakki, o‘qituvchi doimo izlanishda bo’lishiga, sabr – 
toqat bilan mehnat qilishiga to’g’ri keladi. Endigina pedagogika oliy o‘quv
yurtini tugatib, maktabga kelgan yosh mutaxassis zimmasiga ana shunday
mas’uliyatli vazifa to’shadi. Lekin yosh o‘qituvchi nazariy bilimga ega bo’lsa-
da, amaliy jixatdan uni tajribali, har tomonlama talabga javob beradigan
mutaxassis deb bo’lmaydi. Uning maktab hayotiga chuqur kirib borishi va
tajriba orttirishi uchun o‘zining intilishi va maktab bilan bog’liq bo’lgan xalq
maorifi xodimlarining yordami zarurdir. 
Maktabning ichki imkoniyatlari bilan bir qatorda bo’lajak o‘qituvchi o‘z
kasbining mahoratli va mohir egasi bo’lishi pedagogika va psixologiyani hamda
o‘z fanining o‘qitish uslubiyotini yaxshi bilishi, kompyuter savodxonlikka ega
bo’lishi lozimdir. Shundagina pedagogik tajriba – amaliyotga qo’shilib undan
mahorat kurtakchalari o’sib chiqadi.