O. O. Hoshimov, S. S. Saidahmedov elektr yuritma asoslari

Rotor zanjiriga aktiv va induktiv qarshilik kiritilgan holatidagi tavsiflari. Ko‘p pog‘onali ishga tushirish reduktorlaridan foydalanish mumkin bo‘lmagan hollarda dvigatelni ishga tushirayotganda uning tezlani-
4.8- rasm. Dvigatel statoridagi tok va elektromagnit momentlarning tabiiy tavsifda (Mt, It) va sun’iy tavsiflarda aktiv-reaktiv qarshiliklarni ulab ishga tushirishdagi (Ma.r Ia.r.) bog‘lanishlar.
168
4.9- rasm. Asinxron dvigatelning ishga tushirish reostatini hisoblash grafigi.
shini katta ravonlikda o‘zgartirish maqsadida rotor zanjiriga simmetrik ravishda induktiv (reaktor) va aktiv qarshilik (rezistor) ulanadi (4.7- rasm, a).
Ishga tushirishning boshlanishida rotor tokining chastotasi tarmoq chastotasiga yaqin bo‘lgani uchun reaktorning induktiv qarshiligi xp katta bo‘ladi va u ishga tushirish tokini chegaralaydi. Dvigatel tezligi orta borishi bilan rotor EYK kamaya boradi. Lekin shu bilan bir vaqtda chastota kamayishi hisobiga xp qarshilik kamaya boradi. Qarshiliklarni bunday ulanish sxemasi uchun dvigatel mexanik tavsiflarini hisoblash (4.17) va (4.18) formulalar bo‘yicha amalga oshiriladi, lekin oldindan kritik moment Mk.c., sirpanish Sk.c va Ec qiymatlarini aniqlash kerak.
Reaktor va rezistorlar parallel ulanganda yanada aniq tavsiflarni olish mumkin (4.7- rasm, b). Bu yerda ishga tushirish momentida induktivlik katta va rotordagi tok qo‘shimcha qarshilik rqo‘sh bilan chegaralanadi.
Shundan so‘ng dvigatel tezligi orta borishi bilan toklar aktiv va induktiv qarshiliklari orasida qayta taqsimlana boradi. Bunday qayta taqsimlanish hisobiga ishga tushirish davomida dvigatel momentini bir xil qiymatda ushlab turish mumkin.
169
Ishga tushirishning oxirida qarshilik chiqarib tashlanadi va dvigatel
tabiiy tavsifga o‘tkaziladi (4.7- rasm, 1, va 2 hamda 3, 4 nuqtalar).
Bunday sxemalarni katta quvvatga ega bo‘lgan, og‘ir sharoitlarda
qo‘llash maqsadga muvofiq.
7- misol. AK-51-6 rusumli faza rotorli asinxron dvigatel uchun ishga
tushirish reostatini tanlang. Dvigatelning pasport ko‘rsatkichlari:
Pn = 1,7 kW, hn = 905 ayl/min, E2 = 57 V, I2n = 20,2 A, l = 2,0,
R2 = 0,155 W.
Burchak tezligining nominal qiymati:
n
2 905
60
94,7rad/ s p 
w = =
.
Dvigatelning o‘qidagi statik yuklama momenti uning nominal
momentiga teng
P
М М n 3
s n
n
1,7
94,7
10 17,95 N m

= = = 
.
Dvigatelning tabiiy mexanik tavsifi 4.9- rasmda keltirilgan.
Faza rotorli asinxron dvigatelning eng katta ishga tushirish momenti:
M1 = 0,85 Mqd= 0,85•l•Mn = 0,85•2•17,95 = 30,5 N•m
Qarshiliklarni chiqarishdagi moment
M2 = 1,2Ms = 1,2•17,95 = 21,55 N•m
Yechimi. Tabiiy mexanik tavsifning M1 va M2 momentlariga mos
keladigan a va b nuqtalaridan (4.9- rasm) sinxron tezlik (S = 0) chizig‘i
bilan kesishguncha to‘g‘ri chiziq o‘tkaziladi, t nuqtadan tq, te va tc
nurlari o‘tkaziladi.
Pog‘ona qarshiliklarining qiymatlari quyidagi ifodalardan aniqlanadi:
170
p
e
ak
R R 1 2
0,41
0,205
0,155 0,31 , = = = W
p
ce
ak
R R 2 2
0,24
0,205
= = 0,155= 0,18W,
p
ac
ak
R R 3 2
0,145
0,205
= = 0,155= 0,11W,
Ishga tushirish reostatining to‘liq qarshiligi:
p
a
ak
R R2
0,7951
0,205
0,155 0,6 = = = W.