O. O. Hoshimov, S. S. Saidahmedov elektr yuritma asoslari

5.4. ASINXRON DVIGATELLI ELEKTR YURITMALARNING UZATISH
FUNKSIYALARI VA TUZILISH SXEMALARI
O‘zgaruvchan tok elektr yuritmalarining dinamikasini to‘liqligicha
tadqiq etish juda murakkab masaladir. Bu murakkablik ikkita sababga
bog‘liq: birinchidan, bu elektromagnit jarayonlarning murakkabligi
bo‘lsa, bu tizim tenglamasiga kiradigan parametr va vaqt
doimiylarining bir necha o‘zaro bog‘langan konturlarga tegishli
205
bo‘lganida, ikkinchidan, tavsiflarning nochiziqligidadir. Shu bois, elektrmagnit jarayonlar kamdan-kam holatlarda tahlil qilinadi.
Asosan o‘zgaruvchan tok yuritmasi dinamikasini tatbiq qilayotganda elektrmagnit hodisalar hisobga olinmay, faqat mexanik jarayonlar ko‘riladi. Mexanik jarayonlarni tahlil etishda ham soddalashtirish qo‘llaniladi. Bu asosan mexanik tavsifning ish bo‘laklarini chiziqlashtirish bilan bog‘liq. Bu holda asinxron dvigatelning uzatish funksiyasi aperiodik zveno holida yozilishi mumkin, ya’ni
W¶(p) = K¶/(1 + TMr), (5.16)
bu yerda: TM — mexanik tavsifning tanlangan chiziqashtirilayotgan bo‘lagiga mos keladigan elektromexanik vaqt doimiysi, TM = Jws.yu./Mq.t., ws.yu — tanlangan tavsifdagi salt yurish tezligi; Mq.t. — ishga tushirish momenti (qisqa tutashuv momenti).
Fizik jihatdan TM dvigatelni ishga tushirish momentiga teng bo‘lgan o‘zgarmas moment bilan yuklama statik momenti mavjud bo‘lmaganda salt yurish tezligigacha ko‘tarilish vaqtidir. Shuni hisobga olish kerakki, bir tavsifdan ikkinchi tavsifga o‘tayotganda vaqt doimiysi o‘zgaradi. Chunki ws.yu/Mq.t. nisbat bilan belgilanadigan tavsifning qiyaligi o‘zgaradi.
Asinxron dvigatelli elektr yuritmalarda mexanik o‘tkinchi jarayon Kloss tenglamasi bilan ifodalanadigan nochiziq mexanik tavsiflardan foydalanib hisoblanadi. Natijada t = f (w) yoki t = f (s) bog‘lanishlarini yozamiz.
Ko‘pincha chastotali boshqariladigan yuritmalar uchun elektromexanik o‘tkinchi jarayonlarni hisoblash zaruriyati tug‘iladi.
206
Hisoblashlarga eng kamida to‘rtta tenglama asos qilib olinadi.
Bulardan ikkitasi stator yoki rotor toklari uchun, ikkitasi esa oqim ilashishi
uchun.
Asinxron dvigatel tenglamasiga quyidagi o‘zgaruvchilar kiradi: Uc,
Up kuchlanishlar, Ic, Ip toklar va yc, yp oqim ilashishi, ulardan ikkitasi
asosiy, deb qabul qilinadi.
Asos uchun stator yoki rotor oqim ilashishini va stator toki olinganda
ishlash uchun qulay bo‘lgan sxema uziladi. yc ga yo‘naltirilgan
tenglamalar tizimi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
p y + I1rc = U1; w0y + I2rc = U2;
T T p
T T p T r
I T I
1 1
p p
1 1 1 c 0 2
c p p c
1
(1 )
( ) ;





y
= w w
5.3- rasm. Asinxron dvigatelning tuzilish sxemasi.
Us1 va Us2 ikki fazali mashinaning stator kuchlanishi: Is1 va Is2 stator
toklari rc, Lc va rp, Lp — mos ravishda stator va rotor chulg‘amlarining
parametrlari; Lm — magnitlovchi kontur induktivligi; yc — stator
207
oqimining ilashishi; w0 — magnit maydonining aylanish tezligi; Pp —
dvigatel qutblar soni.
T
T T p r
I 0 T I r
1
p
2 1 c 1 c c(1 p ) c
( );



w w
= ympn
М I Jp M 2 2 c
; = y = w
T L r T L r L L L L 1 1 1 2
c c c p p p p p c / / ( / ). m = = = -
Bu tenglamalarga mos keladigan tuzilish sxemasi 5.3- rasmda
keltirilgan. Baza qiymatlari asinxron dvigatelning rejimiga qarab
tanlanadi.
208