130
• Yadro qurollarining birlamchi va ikkilamchi ta`sirlaridan, hamdatabiiy ofat,
ishlab chiqarish avariyalari va fojialaridan ishchixizmatchilar, muhandistexnik
hodimlarni muhofazakilish;
• Moddiy texnikaning ishonchli ta`minotini boshkarish;
• Inshootlarni yoruglikdan berkitish;
• favqulodda vaziyatda shikastlangan ishlab chiqarishni tikdash va uni alohida
ish rejimiga o’tkazish.
Sho’larning ichida ishchi va xizmatchilarni muhofaza kilishning eng ishonchli
omili, bu Xalqxo’jaligigi tarmoqlaridagi inshooglar chidamliligini oshirish
hjyublanadi. Shu maksadtsa hdmoya inshootlari tayyorlanadi. Bunda ishlab
chiqarishlarda kup vakg buladigan fuqarolar — boshpanalarda,
xavfsiz hududtsa
buladiganlar esa RSBda himoyalanadilar.
Uzluksiz ishlaydigan ishlab chiqarish joylarida shaxsiy himoyalovchi —
boshpanalar qurilib, bunda Texnologik jarayonlar shu inshootlardan turib
boshkariladi. Bulardan tashkari muhofazaga tayyorlanishning eng muhim
elementlaridan biri, bu ishchi va xizmatchilarni muhofazalanish koida va usullarini
kullashi, har qanday favqulodda vaziyatlarda tuzilmalar tarkibida kutkaruv hamda
tiklash ishlarida harakat kilish hisoblanadi. Muhandistexnik komplekslarni muhofaza
kilish deganda ishlab chiqarishning moddiy asoslarini saklash, uning inshootlarini,
Texnologik
jihozlarini, asbobuskunalarini hamda kommunalenergetik tarmoqyaarini
saklash tushuniladi.
Ob`ektdagi inshootlar, qurilmalar birbiridan uzokrok masofada, ya`ni eng
baland inshootning buyiga nisbatan ikki baravar masofada qurilishi kerak. Bu esa
yonginga karshi masofa hisoblanadi. Mana shunday qurilmalarning eng asosiy ishlab
chiqarish inshootlari pastrok balandlikda qurilib, ular metalli yoki temirbeton
karkaslardan tayyorlanishi lozim.
G’ishtli inshootlarda bulmalar ta`mirlangan beton plitalari
orqali berkitilishi
lozim. Yengil yonuvchan moddalarni (benzin, kerosin, mazut) saklovchi zahira
xonalari, ishlab chiqarish korpuslaridan uzokrokda, erga yakinrok kilib (chukurrok
joylarda) qurilishi kerak.
Biror ob`ektning chidamliligi, u erdagi inshootlar va qurilmalarning
chidamlilikdarajasiga boglik. Odatda, inshootlarning chidamliligi: karkas, rom,
tirgovich, havon va boshka yullar orqali oshiriladi (11 rasm).
Baland bulmagan qurilmalarning mustahkamligini oshirishDa, usha imoratning
atrofini tuprok bilan tuldirish muhim hisoblanadi (12rasm).
Juda
baland
inshootlarning
(kuvurlar,
minoralar
va
boshkalarni)
mustahkamligini oshirishda, ularni har tarafdan tortib kuyish usuli qo’llaniladi
(13rasm).
131
Yengil yonuvchan, zaharli moddalar saklanadigan omborlarni (vdishya)
saklashda, shu idish ichidagi suyuklik sigadigan darajada ^OISH atrofida tuprokbilan
tusikhosil kilinadi (14rasm). %
Texnologik jihozlar, asbob uskunalar va
boshkalarning barqarorligini, mustahkamligini oshirishda, shu asbob uskunalar
muofiqlashtirilgan qurilmalar, moslamalar kurish orqali muhofaza kilinadi. Bunday
moslamalar
sifatida nikoblar, kameralar, zontlar va boshkalar qo’llanilib ularning
ichiga urnatilganda jihozlar inshoot bulaklaridan saklanadi.
Texnologik jihozlarni mustahkamligini oshirish uchun ularli avvalo bu
moslamalardan tashkari biror mustahkam asosga (funDamentga) mahkamlab kuyish
zarur hamda ularni iloji boricha itsshootlarning pastki kavatiga yoki ertulalarga
joylashtirish kulay hisoblanadi.
Tarmoqlarni (ob`ektlarni) elektr ta`minoti bilan ta`minlash ham muhim
ahamiyat kasb etadi. Bunda elektr ta`minoti ikki yunalishda tashkillashtiriladiki, har
qanday vaziyatda ham ob`ektning barqaror ishlashini ta`minlash
imkoniyati
yaratiladi. Albatta, elektr ta`minoti jihozlari, asboblari yadroviy qurollarning
elektromagnit impulslaridan himoyalangan bulishi lozim.
;
Ob`ektlarni gaz, suv bilan
ta`minlash ham alohida e`tiborda bulishi lozim. Birorta avariya holati yuz beradigan
bulsa, tuhtatish imkoniyatlari hisobga olingan bulishi zarur.
Suv ta`minotida ikkita manba orqali: asosiy va kushimcha ta`minlagachlardan
foydalaniladi. Bulardan birida osti suvlari ishlatiladi. Huddi shunga uhshash bug va
132
issiklik ta`minoti ham ob`ektlarni barqaror ishlashini ta`minlashga ta`sir etadi. Sanoat
ob`ektlari ikki hil manbadan issiklik oladi: 1 — tashki — IESlar; 2—ichki — uz
kozonxonalaridan. Yuqorida aytilgan omillardan tashkari ob`ektlar barqarorligini
oshirishda kushimcha omillar ham qo’llaniladi. Jumladan: 1) Aynan ob`ekt hududida
portlovchi, yonuvchan va tez ta`sir etuvchi moddalarning mikdorini kamaytirish;
2) Me`yoridan kup bo’lgan yuqoridagi moddalarni xavfsiz joylarga tarkatish.
Kimyoviy korxonalarda KTZMga karshi ishlatiladigan degazatsiya moddalari:
ishkor, ammiakli suv, natriy sulfid va boshkalar saklanishi zarur.
YAna tsehlarga
biror favqulodda vaziyatlarda (avariya, portlash, gaz chikib ketishi va boshka
holatlarda) ishlatiladigan avtomatik signallar urnatilishi zarur. Bulardan tashkari
uzluksiz boshkarishni tashkil etish va uni himoyalash ishlari tashkillashtirilishi lozim.
Bunda ATS, radiouzel, dispetchpunkti, akkumulyator zaryadlaydigan elektrostantsiya
va boshkalar kuzda tutiladi.
Ob`ektlarda moddiy texnika holatini ishonchli ta`minlashda quyidagi omillar muhim
urin tutadi:
— tayyor mahsulotlarni saklaydigan omborlarni tayyorlash;
— ob`ektda hom ashyo, yokilgi, jihozlar, kerakli materiallarni etarli ta`minlash;
— ta`minlovchi korxonalar bilan uzviy alokani boglash;
— korxona filiallarini boshka joylarda kurish va boshka omillar.
Xalq xo’jaligigi tarmoqlarining yorugligini maskirovka kilish omilida quyidagi
ishlar amalga oshiriladi. Masalan, ob`ektning hamma inshootlari, aholi yashaydigan
punktlar yorugligini uchirish, ishlab chiqarish vatransport
vositalarining signallarini
kamaytirish, maskirovka kiluvchi (yolgondakam vositalarni kullash) usullari
qo’llaniladi
SHikastlangan ob`ektlarni tiklash omillarida birinchi navbatda kilinadigan
ishlar usha korxonaning uz moddiy resurslari orqali, uz kuchi bilan amalga oshirish,
imkoniyat darajasida ish xonalarini va jihozlarni kaytadan ta`mirlab, ishga tushirish
va boshka vazifalar bajariladi.
Ho’losa kilib aytadigan bulsak, Xalq xo’jaligigi
tarmoqlarining barqaror
ishlashini ta`minlash va ularning chidamliligini musgahkamligini oshirish omillarini
tashkiliy ravishda uz vakgida amalga oshirishda oddindan tuzilgan rejaga amal
kilinadi. SHundagina har qanday favqulodda vaziyatlarda Xalq xo’jaligigi
tarmoqlarining barqaror ishlashini ta`minlagan bulamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: 
