O. N. Imomov hayot faoliyati xavfsizligi

Nazorat savollari 
1.
Terrorizm nima va uni kelib chiqish omillari nimadan iborat? 
2.
O’zbekiston Respublikasining “Terrorizmga qarshi kurash to’g’risi”dagi 
qonunining mazmun mohiyatini tushutiring. 
3.
O’zbekiston Respublikasi terrorizmga qarshi kurash bo’yicha qanday 
xalqaro kelishuvlarga qo’shilgan? 

---

121 
Fuqarolarni favqulodda vaziyatlardan himoya qilish uslublari 
va vositalari, ularning xususiyatlari. Favqulodda holatlarda 
qutqaruv va boshqa shoshilinch ishlarini tashkil etish 
 
1. Turli FVlarda fuqarolarni himoya qilish vositalari, himoya inshootlari turlari
 
Aholini shaxsiy himoya vositalari organizm ichiga, teri ustiga va kiyimga 
radioaktiv, zaharlovchi moddalarni va bakterial vositalarni tushishidan himoya qiladi. 
Himoya vositalari: nafas olish va terini himoya qilish vositalariga bo`linadi. 
Nafas olish organlarini himoya qilish vositalariga filtrlovchi va izolyatsiya qiluvchi 
protivogazlar, respiratorlar, shuningdek changga qarshi gazmol niqob (PTM 1) va 
pahta-dokali bog’ichlar kiradi. 
Nafas olish organlarini yakka himoyalash vositalarini tasnifi rasm-8 da 
keltirilgan. 
Terini himoya qilish vositalariga maxsus izolyatsiya qiluvchi kiyim, himoya 
fil’trlovchi kiyim kiradi. Dushmanning bostirib kirish xavfi tug’ilganda barcha aholi 
shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlanishi kerak. Tuzilmalarni shaxsiy tarkibi, 
ishchi va xizmatchilar shaxsiy himoya vositalarini o`z ob’ektlarida aholi esa uy 
boshqarmalari orqali olishadi. 
Nafas olish organlarini himoya qilish vositalari: 
1) protivogazlar: filtrlovchi va izolyatsiya qiluvchi. Filtrlovchi protivogazlarni 
(rasm-11.10) ishlash prinsipi nafas olinadigan havoni har hil zararli qo`shimchalardan 
oldindan tozalashga asoslangan. Filtlovchi protivogazlarga GP-5(a); GP-5 m va GP-
4u va boshqalar tegishli. 
Filtrlovchi protivogazlar havoni tozalaydi, shuning uchun uglerod oksididan 
himoyalanish uchun qo`shimcha patron ishlatiladi. 
Izolyatsiya qiluvchi protivogazlar (IP-4, IP-5, IP 46, IP 46 M) nafas olish 
organlarini, ko`zni, yuz terisini havodagi barcha zararli moddalardan 
tozalashga 
mo`ljallangan. Bu protivogazlarni havoda kislorod yetishmaganligida 
ishlatiladi. Bu 
protivogazlar regeniratsiya patronida nafas olish uchun havo kislorod bilan 
boyitiladi. 
2) respiratorlar (rasm-11.12), changa qarshi gazmol niqob (rasm-11.13) va 
pahta-dokali bog’ich (rasm-11.14). 
Eng keng tarqalgan R-2 respirator bo`lib, u nafas olish organlarini radioaktiv 
va tuproq changidan va bakterial vositalar ta’siridan himoya qilishda ishlatiladi.Keng 
tarqalgan sanoat respiratorlarini tavsiflari jadval 11.4. da keltirilgan.CHangga qarshi 
gazmol niqob (PTM-1) va pahta-dokali og’iz nafas olish yo`llarini radiokativ chang 
va bakterial vositalardan himoya qilishda ishlatiladi. 
Zaharlovchi moddalardan ular himoya qilmaydi. PTM-1 ikki qismdan iborat: 
niqob korpusi va bog’ich.Pahta-dokali bog’ich aholi tomonidan mustaqil 
tayyorlanadi. 

---

122 
Rasm - 8. Filtrlovchi protivogazlar: 
a – umum harbiy protivogazi; b – GP-5 protivogazi: 1-filtrlovchi-chang yutuvchi 
quti; 2-shlem niqob; 3-ko`zoynaklar; 4-klapan qutisi; 5-ulovchi trubka; 6-protivogaz 
sumkasi; 7-terlamaydigan plyonkalar solingan quti. 
Rasm - 9. R-2 respiratori: 
1-yarim niqob; 2-nafas olish klapanlari; 
3-nafas chiqarish klapani; 4-burun qisqichi; 

---

123 
5-boshqa taqiladigan tasma. 
Rasm - 10. PTM-1 changa 
qarshi gazmol niqobi: 
1-niqob korpusi; 2-oynaklar; 
3-bog’ich; 4, 5-rezinali tasmalar; 
6-pastki bog’ich. 
Rasm - 11. Paxta-dokali bog’ich: 
a – umumiy ko`rinishi; b – taqilish. 
Terini himoya qilish vositalari: 
Terini izolyatsiyalovchi himoya vositalari rezinalashtirilgan materialdan 
tayyorlanadi va odamlarni zararlangan hududlarda ko`p vaqt davomida 
bo`lganlarida,zararlanish o`choqlarida degazatsiya, dezaktivatsiya va dezinfektsiya 
ishlarini bajarish vaqtida foydalaniladi. Izolyatsiyalovchi himoya vositalariga L-1 
Yengil himoya kostyumi, himoya kambizoni va kostyumi va umum harbiy himoya 
komplekti tegishli.Terini filtrlovchi himoya vositasi. Bu komplekt terini zaharlovchi 
modda,shuningdek radioaktiv chang va bakterial vositalardan himoya qiladi.Terini 
oddiy himoya vositalari - barcha aholini himoya vositasi hisoblandai. 
Bunga odatdagi kiyimbosh (plash, palto, kapyunshon, qo`lqop va boshqalar) 
kiradi. 

---

124 
SHunday qilib, terini himoya qilish vositalari odam terisini ZM, RM va 
bacterial vosita parlari va tomchilaridan, shuningdek butunlay alfa-zarrachalardan 
himoya qiladi. 
Tibbiy himoya vositasiga shaxsiy AI-2 aptechkasi kiradi. U jarohat olinganda 
va kuyishda o`z o`ziga va boshqalarga yordam berishga, shuningdek ZM, bakterial 
vositalarni va ionizatsiya qiluvchi nurlarni ta’sirini kamaytirishda ishlatiladi. 
Shaxsiy himoyaga qarshi paket tomchili suyuq ZM tanani ochiq joylariga yoki 
kiyimga tushganida zarasizlantirish uchun ishlatiladi.