О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov

Xotira - shaxsiy tajribaning to'planib borishi, esda saqlab qolinishi va qayta
hosil qilirushidan iborat.
Xotira markaziy nerv sistemasida sodir boladigan xilma- 
xil va murakkab jarayonlar bilan bog‘liq. 
0
‘ rganish xotira orqali amalga oshadi.
Xotira turlari. 
Odamning nimani eslab qolishiga ko‘ra xotira 4 xilga bo‘ linadi.
Harakat xotirasi
turli harakatlar orqali yozish, sport mashqlarini bajarish, 
raqsga tushish, transport vositalarini boshqarish kabi amallarni o‘rganib olishdan 
iborat. Harakat xotirasi bosh miya yarimsharlari po‘ stlog‘ ining tepa qismi bilan 
bogiiq.
Obrazli xotira
odamlar qiyofasi, tabiat ko‘rinishlari, musiqa ohangi va nar- 
salar hidini eslab qolishga yordam beradi. Obrazli xotira artistlar, musawirlar, 
yozuvchilar, bastakorlarda ayniqsa yaxshi rivojlangan. Obrazli xotira bosh miya 
yarimsharlari chakka va ensa qismlaridagi eshitish va ko‘rish markazlarida 
qoladigan izlar bilan bog‘liq.
Emotsional (hissiyotli) xotira
odamning o‘z boshidan o‘ tkazgan his-tuyg‘ ularini 
esda saqlab qolishdan iborat. Emotsional xotira hamma odamda rivojlangan bo‘ ladi. 
Bunday xotira hissiy qo‘zg‘ alishda ajralib chiqadigan gormonlar bilan bog'liq. 
Emotsional xotira tufayli boshqa odamning boshidan o‘tganlarini his etib, unga 
hamdard bo‘ lamiz.
Og'zaki xotira
o'qilgan va eshitilgan so‘zlarni esda saqlab qolishdan iborat. 
Xotiraning barcha turlari o‘zaro bog‘ liq. Odatda, har qanday axborot bir necha 
xotira ishtirokida chuqurroq eslab qolinadi.
Xotira uzoq va qisqa muddatli, ixtiyoriy va ixtiyorsiz bo'ladi. Uzoq muddatli 
xotiTa izi uzoq vaqt, ba’zan umrbod saqlanib qoladi. Ixtiyorsiz xotira odamning 
xohishiga bog‘ liq bo‘lmaydi. Odatda, kuchli taassurot qoldiradigan, odam uchun 
muhim bo‘ lgan narsalar va hodisalar eslab qolinadi. Ixtiyoriy xotira odamning 
muayyan narsa va hodisalarni eslab qolishga urinishi, buning uchun maxsus 
metodlardan foydalanishi bilan bog'liq. Xotira 25 yoshlarda eng yaxshi rivojlangan 
boiadi, 50 yoshgacha yaxshi saqlanadi. Shundan so‘ng asta-sekin pasayib boradi. 
Kasbiy xotira uzoq vaqt saqlanib qoladi.
150
I

---

Xotiraning fiziologik tabiati. 
Xotira bosh miya yarimsharlari po‘stloq qis- 
midagi markazlar bilan bog‘ liq. Xotirada saqlab qolish sezgi organlaridagi 
qo‘ zg‘alish bilan bog‘ liq bo‘ lganidan, sezgi organlarining markazi xotira markazi 
ham boiadi. Shuning uchun bosh miya po‘stlog‘ idagi sezgi organlari markazlari 
zararlanganida xotiraning o‘ sha turi buziladi. Masalan, yarimsharlar po‘ stlog‘ ining 
ensa qismi zararlanganida obrazli xotira izdan chiqadi.
Axborot xotirada saqlanib qolishi uchun uni bir necha marta takrorlash lozim. 
Ana shu yo‘l bilan biz telefon raqamlarini, kimyoviy va matematik formulalar 
hamda qonuniyatlarni xotirada mustahkamlab olamiz
Xotira gigiyenasi. 
Ta’sir izining saqlanish muddatiga binoan xotira qisqa va