О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov

Siydik ajratish organlarining kasalliklari. 
Siydik ayirish organlarining yal- 
lig‘lanish, siydik yo‘lida tosh hosil bo‘lish kasalliklari ko‘p uchrab turadi. Yallig‘- 
lanish tomoq, tish, og‘iz bo‘shlig‘i va boshqa organlardagi infeksiya manbai bilan 
bog‘liq bo'lishi, shamollash yoki sovqotish oqibatida yallig‘lanish kuchayishi 
mumkin. Buyrak har xil zaharli moddalarga juda sezgir bo'ladi.
120

---

Alkogol, qo‘rg‘oshin, simob, naftalin, benzol, hasharotlar zahari buyrak 
orqali chiqarib yuboriladi. Tibbiyotda ayrim kasalliklarga qarshi qo‘llaniladigan 
sulfanilamidli dorilar va antibiotiklar ham buyrakka salbiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Moddalar almashinuvining buzilishi ham buyraklar yoki siydik chiqarish yolida 
tosh paydo bo‘lishiga olib keladi. Bunday toshlar siydik yo'lini to'sib qo'yadi, 
toshlarning qirralari siydik yo‘li shilimshiq pardasiga ta’sir qilib, kuchli og'riq 
paydo qiladi. Buyrak kasalliklari orasida buyrak yallig‘lanishi (nefrit), qovuq 
yallig‘lanishi (sistit), siydik chiqarish yo‘lining yallig‘lanishi (uretrit), buyrakda tosh 
hosil bo'lish kasalligi va prostata bezining yallig‘lanishi (prostatit) ko‘p uchraydi.
Topshiriqlarga javob yozing va javobingizni tekshirib ko‘ring:
1. Ayirish organlari qismlarini tartib bilan yozing: A - buyrak jomi, В - qovuq, D -
kapillarlar chigali, E - birlamchi tartib naychalar, F - ikkilamchi tartib naychalar, 
G - so‘rg‘ichlar, H - siydik chiqarish nayi, I - sfinkter, J - Genie halqasi, К -
kosachalar, L - siydik yo'li.
2. Siydik hosil bo'lishi va chiqarilishi jarayonlarini to‘g‘ri ketma-ketlikda yozing: 
A - birlamchi siydik hosil bo‘ladi, В - 2-tartib naychalarda ortiqcha suv qonga 
Teabsorbsiya qilinadi, D - siydik yig‘uvchi nay orqali buyrak jomiga to‘kiladi, 
E - nefron kapsuladagi kapillarlar devoridan qon plazmasi filtrlanib, birlamchi 
naychalarga o‘tadi.
3. Buyrak qismlari va ular funksiyasini juftlab yozing: A - buyrak, В - buyrak jomi, 
D - qovuq, E - kapillarlar chigali, F - birlamchi naychalar, H - siydik chiqarish 
nayi, G - siydik yo‘li, I - ikkilamchi tartib naychalar; 1 - siydik to'playdi, 2 - undan 
siydik yo‘li boshlanadi, 3 - birlamchi siydik hosil qiladi, 4 - siydjkni tashqariga 
chiqaradi, 5 - siydik yig'adi,