O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

10. Mavzu: O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI TRANSPORTI VA TASHQI IQTISODIY 
ALOQALARI GEOGRAFIYASI` 
 
 
 
                Reja:  
 
1. Transportning Respublika xalq xo‘jaligidagi ahamiyati. 

---

80 
2. Transport tarmoqlarini rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar. 
3. Transport tarmoqlarini (temir yo‘l, avtomobil, havo, quvur) joylanish      
     
xususiyatlari. 
4. Tashqi iqtisodiy aloqalar tushunchasi. 
5. O‘zbekiston tashqi iqtisodiy aloqalarining xususiyatlari. 
 
1.  Transportning  Respublika  xalq  xo‘jaligidagi  ahamiyati.
  Transport  (lotincha 
“transporto”  –  “tashiyman”  degan  ma’noni  anglatadi)  moddiy  ishlab  chiqarishning  yuk  va 
yo‘lovchilar  tashishni  amalga  oshiradigan  eng  muhim  tarmoqlaridan  biri,  sanoat  va  qishloq 
xo‘jaligidan keyingi uchinchi asosiy manbai bo‘lib hisoblanadi. 
Mahsulot  yaratilishi  va  uning  iste’molchilarga  yetkazilishi,  hamashyo,  kuchi,  tovar  va 
xizmatlar harakati transporsiz bo‘lmaydi.  
Binobarin, transport iqtisodiyotning qon tomiri, harakatiga keltiruvchi bo‘g‘indir. 
O‘zbekistonning  siyosiy  va  iqtisodiy  mustaqilligini  mustahkamlash  va  uning  jahon 
uyushmasiga  kirib  borishi  uchun  mukammal  transport  tizimiga  ega  bo‘lishi  kerak.  Turli  xil 
transport  vositalari  sanoat  va  qishloq  xo‘jalik  mahsulotlarini  ishlab  chiqarish  va  uni 
iste’molchilarga o‘z vaqtida, isrof qilmasdan yetkazishda faol ishtirok etadi.  
Transport ishlab chiqarish tizimida  muhim o‘rin tutishi  bilan  birga u  har qanday  hudud 
xo‘jaligi  majmuasining  zaruriy  bo‘g‘ini  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Uning  rivoj  tufayli  hududlarni 
iqtisodiy jihatdan ixtisoslashtirish mumkin. 
Transport  infrastrukturasi  va  yo‘l  tarmoqlarining  samarali  rivojlanishini  kadrlarning 
qishloqlarda  mustaqil  o‘rnashib  qolishiga,    mehnat  resurslaridan  unumli  foydalanish  imkonini 
yaratadi.  
Respublika  nosiyosiy  mavqiyeni  yaxshilash  ham  eng  avvalo  transport  to‘ri  va 
kammunikatsiyalarga  bog‘liq.  Bu  haqda  I.Karimov  “Kommunikatsiyalar  tizimi  haqida 
gapirganda  O‘zbekiston  geografik  mavqeining  o‘ziga  xosligi,  portlarga  va  eng  katta  transport 
uzellariga  chiqish  yo‘lining  yo‘qligi  tufayli  transport  tarmoqlari  va  kommunikatsiyalarni 
rivojlantirish  masalalari  ustivor,  strategik,  hayotiy  muhim  ahamiyat  kasb  etishini  ta’minlamoq 
darkor” degan edi. 
Mamlakat  transport  tarmog‘i  temir  yo‘l,  avtomobil,  aviatsiya,  quvurlar  va  daryo  suv 
yo‘llaridan  iborat.  Transportning  barcha  turlari  yordamida  Respublikada  har  yili  xalq  xo‘jalik 
uchun zarur bo‘ladigan turli-tuman yuklar va yo‘lovchilar tashiladi. 
Iqtisodiy islohatlar amalga oshirilayotgan va bozor munosabatlariga o‘tilayotgan hozirgi 
murakkab  sharoitda  ishlab  chiqarish  korxonalari,  tashkiliy  va  mamlakat  hududlarining  samara 
bilan  ishlashi  ko‘p  jihatdan  transport  turlarining  qay  darajada  faoliyat  ko‘rsatishga  bevosita 
bog‘liq. 
Umuman  olganda,  mamlakat  transport  tarmoqlarini  jahon  andozasiga  yetkazish 
Respublikamizda xalq xo‘jaligi rivojining asosiy omili  hisoblanadi.