O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

Chorvachilik.
O‘zbekisiton 
chorvachilikning 
qadimiy 
markazlaridan 
biri. 
Respublikaning tuproq va tabiiy iqlim sharoitlari-unumdor sug‘oriladigan yerlar, bepoyon qir-
adirlar, dasht-cho‘l va tog‘ oldi yaylovlari chorvachilikning rivojlanishi uchun qulay. 
Sug‘oriladigan yerlarda asosan qoramolchilik, chuchqachilik, parandachilik, quyonchilik, 
asalarichilik, qir-adirlar, dasht-cho‘l va tog‘ oldi yaylovlarida esa qo‘ychilik, echkichilik, 
yilqichilik, tuyachilik, suv havzalarida baliqchilik rivojlangan. 
Chorvochilikni rivojlantirishning muhim omillaridan biri uning ozuqa bazasi hisoblanadi. 
Shuning uchun yaylovlar holatini yaxshilash, ozuqabop ekinlar maydonini kengaytirish, omuxta 
yem ishlab chiqarishni ko‘paytirishga e’tibor berilmoqda. Mamlakatda yem-xashak ekinlari jami 
ekin maydonining 25 foizini tashkil qiladi. 
Qoramolchilik 
respublika 
chorvachiligida 
yetakchi 
tarmoq. 
Respublikada 
yetishtirilayotgan go‘shtning to‘rtdan uch qismi va sutning hammasini beradi. Mamlakatda, 
uning mintaqalararo agroiqlim xususiyatlariga ko‘ra, sut, sut-go‘sht yo‘nalishidagi qoramolchilik 
sohalarida, yirik shahar atrofii xo‘jaliklarida hamda yangidan sug‘orilgan mintaqalarda, go‘sht-
sut, go‘sht yo‘nalishidagi qoramol zotlari esa tog‘ –tog‘oldi mintaqalarida rivojlangan. 
 
Chorva mollari soni (ming bosh hisobida.) 
Ko‘rsatkichlar 
1990 yil 
1996 yil 
2002 yil 
O‘sish: 2002 yilda 1990 
yilga nisbatan, % bilan 
Qoramollar 
4581,3 
5351,6 
5477,6 
118,4 

---

76 
Jamg‘arma, sog‘in 
sigirlar 
1836,2 
2248,3 
2393,0 
123,8 
Qo‘y va echkilar 
9230,2 
9330,6 
9208,8 
94,5 
Cho‘chqalar 
716,3 
8618 
75,8 
10,6 
Yilqilar 
105,1 
147,3 
147,9 
140,3 
Qoramollarning hududiy joylashishida viloyatlararo katta tafovutlar bor. Samarqand 
viloyatida mamlakat jami qoramollarining 14,8 foizi, Toshkent, Qashqadaryo, Farg‘ona, 
Xorazm, Surxondaryo viloyatlarining har birida 8-11 foizi boqiladi. 
Qoramol zotlarini yaxshilash sohasida ko‘p ishlar qilinmoqda. Jumladan, Boltiq-bo‘yi 
davlatlaridan sersut qoramollar keltirilib rayonlashtirilgan va ularni chatishtirish orqali yangi 
zotlar yaratilgan. 
Respublikada qo‘ychilikning qorako‘l teri, go‘sht-yog‘, jun uchun boqiladigan tarmoqlari 
rivojlangan. Ularni soni echkilarni ham qo‘shib hisoblaganda 9,3 mln. boshdan ko‘p. Shundan 
yarmidan ko‘pi qorako‘l qo‘ylaridir. Qorako‘l qo‘ylari mamlakat eksportida alohida o‘rin 
tutadigan, ko‘p xil tovlanadigan sifatli qorako‘l terisi, go‘shti hamda jun olish uchun katta-katta 
cho‘l yaylovlarida boqiladi. Olimlarning isbotlashicha, qorakul zotli qo‘ylarning asl vatani 
Zarafshon vahosi hisoblanadi. Mamlakatimizda qorako‘l qo‘ylarining boqiladigan asosiy 
yaylovlari Qizilqum, Qarshi va Ustyurt cho‘llaridir, qisman tog‘ oldi-mintaqalaridir. 
Mamlakatda qorako‘lchilikka ixtisoslashgan 120 ta yirik xo‘jalik bo‘lib, shuning 18 tasi 
naslchilik zavodlari va 9 tasi naslchilik xo‘jaliklaridir. Respublikada go‘sht va jun yetishtirish 
maqsadida dag‘al jun va go‘sht va yog‘ beruvchi hisori va jaydari quy zotlari boqiladi. Dumbali 
va serjun qo‘ylaridan 3 mln. dan ortig‘i aholi va fermer xo‘jaliklarida, 875 ming boshi esa jamoa 
sektorlarida boqiladi. 
Echkichilik go‘sht, serqaymoq va shifobaxsh sut, jun, teri hamda tivit uchun 
mo‘ljallangan. O‘zbekiston echkichilikda serjun angar, tivitli Orenburg, jundor O‘zbekiston 
zotlari tarqalgan. Echki juni quy juniga nisbatan sifatliroq. Undan turli texnik matolar, drap, 
adyol va trikotaj tayyorlanadi. 
Echkilar baland va tog‘ oldi mintaqalarida boqiladi. Echkichilik Namangan, 
Surxondaryo, Qashqadaryo va Samarqand viloyatlarida rivojlangan. 
Chuchqachilik bilan asosan aholisining ko‘pchiligini yevropaliklar tashkil etgan yirik 
shaharlar yaqinda va g‘allachilik mintaqalarida shug‘ullanib kelinadi. Bu tarmoq keyinchalik 
vujudga kelgan bo‘lib, go‘shtidan asosan kolbasa ishlab chiqarishda foydalaniladi. 
Yilqichilik bilan O‘rta Osiyo xalqlari miloddan avval bir necha asr ilgari 
shug‘ullanganlar. Otlarning eng asosiy mahsuldorligi ularning ish layoqati bilan baholanadi. 
Undan tashaqari sut, go‘sht, teri hamda ot sport uchun ham ahamiyati katta.