O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Qishlash migratsiyasi
Baliqlarning nagul joylaridan qishlash joylariga o‘tish xususiyat- 
lari qishlash migratsiyasi deyiladi. Qishlash migratsiyasiga sabab, suv 
havzasida qishlash joyi boimasligidir. Masalan, ko'llarning sayozligi 
1,5-2,0 metr, maksimal chuqurligi 5—6 metrli joylar bo'lmasa, ba- 
liqlar kanailarga, zovurlarga, daryolarga qishlash uchun chiqib keta- 
dilar. Shutting uchun ham «exolot» yordamida koi, suv omborlarining 
maksimal chuqurligini va lining maydonini bilish ham katta amaliy 
ahamiyatga ega. Koining chuqur joylarida baliqning abiotik sharoitga 
bo‘lgan talabi qondirilishi kerak, yirtqichlardan himoyalangan, kislorod 
miqdori 2 mg/1 dan kam boMmasligi kerak. Qishda esa muzlar sindi- 
rilib har 4—5 metrda bittadan 1,0—1,5 metrli teshiklar hosil qilib tu- 
rish ham baliqlarning qishdan eson-omon chiqishiga yordam beradi. 
Baliqlarning qishlash joyida karbonat angidridi ko'paysa ular bezovta 
bo‘ladilar. Buning uchun suv almashinib turilsa bu bezovtalikning oldi 
olinadi. Bu esa hovuz baliqchilik xo'jaligida amalga oshirilishi mum- 
kin. Tabiiy koilarda esa muzni sindirib turish zarur. Demak, migratsiya 
baliq hayoti uchun zaruriy biologik hodisa bo‘lib, turni qirilib ketish- 
dan saqlashga qaratilgan murakkab jarayondir. Migratsiya bu so‘zsiz 
moslanish, hamda turning saqlanishiga qaratilgan hodisadir. Baliqlar 
migratsiyasining sxemasi 71-rasmda ko‘rsatilgan.
Baliqlarni yashash muhitining inson faoliyati ta’sirida buzilishi
Respublikaning ko‘pchilik hududlarida ayniqsa, Buxoro viloyati 
sho‘r yerlarning maydoni inson faoliyati ta’sirida borgan sari ortib bor- 
moqda. Buxoro vohasining 80—90% maydoni sho‘rlangan. Yerlarning 
shurlanish darajasini pasaytirish maqsadida ochiq-kollektor-drenajlar 
qazilada. Bular yordamida sholr yuvish ishlari amalga oshirilmoqda. 
Yerlarning sho'rini yuvish natijasida tuproqdagi mineral tuzlar ham­
da organik moddalar sizot suvlarga o‘tib, ularning mineralizatsiyasi 
10—15g/l ga hattoki 20-26 g/1 ga yetadi (Dengizko‘1). Kuchli minera- 
lizatsiyalashgan suvlar hamda biogen moddalarning miqdori normaga
316

---

nisbatan 20—25 marotaba oshganligi sababli yuksak suv o‘simliklari va 
mikroskopik suvo'tlarining rivojlanib ketishiga sababchi bo'ladi. Tup- 
roqlar eroziyalanadi va suv bilan yuvilib kollektor-drenajga quyiladi. 
Suv loyqalanadi va cho‘kmaga tushadi. Loyqa suvda plankton yaxslii 
rivojlanmaydi, cho‘kmalar balchiqdagi zoobentos rivojlanishini yomon- 
lashtiradi. Natijada baliq ozuqasi kamayadi, bu esa baliqning o'sish 
sur’atini pasaytiradi, hattoki ixtiofaunadagi turlar soni ham kamaya­
di. Eroziya mahsulotlarining akkumulyatsiyasi litoral zonani boiinib 
ketishiga olib keladi. Loyqa suvlarda maxsus moslashgan baliqlar yashay 
oladi. Ulardan laqqa (Silurus glanis) bo‘lib, bu baliqlarning ko‘zlari an- 
cha kichik bo'ladi, loyqaga qarshi teri orqali shilimshiq modda ishlab 
chiqarib, loyqadan saqlab jabraga toza suv yuborishga moslashgan.
Suvning sho‘rlanish darajasining oshishi, tuproq eroziyasi baliqchi- 
lik xo‘jaligiga salbiy ta ’sir ko'rsatadi.