O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Quyi Zarafshon havzasining baliq turlari tarkibi
(Abdullayev, 1989)
Baliq turlari
Za
ra
fs
ho
n 
d
ar
yo
si
Ko‘llar, suv omborlari
T
o
'd
a
k
o
‘1
Quyi
mo
zor
D
e
ng
iz
k
o‘
1
Sh
o
‘rko
‘i
Z
a
m
on
bo
b
o
Qo
ra
qi
r
O
g
‘it
m
a
X
aticha
D
evo
nxo
na
Acipenseridae oilasi
1. Ship - Acipenser nudiventris Lov
00 00 00 00
2. Katta Amudaryo kurak buruni — 
Pseudoscaphirychus kaufmanni (Bogd)
+
+
+
+
Cyprinidae oilasi
3. Orol platvasi (vobla) — Rutilus ruti- 
lus aralensis Berg.
+
+
+
+
+ + + + + +
2 9 8

---

4. Zarafshon eletsi — Leuciscus leh- 
manni-Brandt.
+
+
+
5. Oq amur — Ctenophyarygodon idella 
(Valencainnes).
+
+
+
+
+ +
-
+
-
-
6. Qora amur — Mylaphrayngodon pi- 
ceus (Rich)
+
+
+
-
7. Orol qizil lab jepexi — Aspius aspius 
taeniatus natio iblioides (Kassler).
+
-
-
-
-
-
+
-
-
-
8. Yalangbosh jerex — Aspioleucius 
escinus (Kessler).
+
-
-
-
-
-
+
-
-
-
9. Lin Tinea tinco (L)
+
-
10. Turkiston peckari — Gobio gobio 
lepidolaemus (Kessler).
+
+
+
+
-
+ +
-
-
-
11. Samarqand xramulyasi — Varicorhi- 
nus heratensis steindachneri (Kessler).
+
+
-
12. Turkiston mo'ylovdori — Barbus 
capito conocephalus Kessler.
+
-
-
-
-
+
-
+ +
-
13. Orol mo'ylovdori — Barbus brachy- 
cephalus Kessler.
-
00 00
14. Oddiy marinka (avliyobaliq) — 
Schoizothorax intermedius M.Cleland.
+
15. Orol shemoyasi — Chaecalburnus 
chalcoides aralensis (Berg).
+
+
+
+
+ + + + + +
16. Sharq tezsuzari — Alburnoides bi- 
punctatus eichwali (Fill).
+
+
+
+
+ 4- + + + +
17. Yo‘l-yo‘l tezsuzari — Alburnoides 
taeniatus (Kassler).
+
+
-
-
-
-
-
+ +
-
18. Amur chebachoki — Pseudorasbora 
parwa (Schlegel).
+
+
+
+
19. Sharq leshi — Abramis brama ori- 
entalis Berg.
+
+
+
+
+
-
-
-
-
-
20. O'tkir qanot 
(ostroluchka) 
— 
Capoetobrama 
kuschakewitschi 
(Kassler).
+
+
+
21. Chexon 
— 
Pelecus 
culturatus 
(Linne)
+
+
+
-
-
-
+
-
-
-
22. Kumushsimon karas — Carassius 
auratus gebilio (Bloch).
+
+
+
+
+ + + + + +
23. Zog‘ora (Sazan) — Cyprinus carpio 
Linne.
+
+
+
+
+ + + + + +
299

---

24. Oq do‘ngpeshana — hypophthel- 
michtys molitrix (Valen).
-
+
+
+
+ + +
-
-
-
25. Chipor do'ngpeshana — Aritichthys 
nobilis Rich.
-
-
-
-
-
-
-
+
-
-
26. Tibet goletsi —Nemachilus stolicz- 
kai (steindochner).
+
+
+
+
-
-
-
-
-
-
27. Amudaryo goletsi — Nemachilus 
oxianus (Kassler).
+
+
+
28. Buxoro goletsi — Nemachilus amu- 
darjeses Rass.
+
29. Taroqsimon (grebenchatiy) golets 
— Nemachilus malapterurus logicauda 
(Kassler).
+
-
-
+
+
-
-
-
-
-
30. Orol shipovkasi — Cobits aurata 
aralensis (Kassler).
+
+
+
+
Siluridae oilasi
31. Laqqa (som) — Silurus glanis 
Linne.
+
+
+
+
+ + + + + +
Percidae oilasi
32. Balxash okuni — Perea Schrence 
(Kassler).
+
+
33. Sudak (sla) — Lucioperca luciop- 
ersa (L)
+
+
+
+
+ + + +
-
+
Poecilidae oilasi
34. Gambuziya—gambusia affinus hob- 
brooku (Gir)
+
+
+
+
+ +
-
-
+
-
Cobitidae-oilasi
35. Bichok — bubir (bukacha) — Poma- 
toschistus caucasicus Berg.
-
+
+
+
-
-
-
+
-
-
36*. Zmeegolov (ilonbosh) — Ophio- 
cephalus argus usarpachosckii Berg.
-
-
-
+
-
-
-
-
-
-
37*. 
Orol oq ko‘zchasi (belo glazka) — 
Abramis sapa bergin aralensis. Tajapkir.
-
-
-
+
-
-
-
-
-
-
38*. Koreya vostrobryushkasi — Hemic - 
ulter elgenmanni Jordan
-
-
-
+
-
-
-
-
-
-
* Bu turlar 2004—2007-yillar Dengizko‘l hududidagi Oynako‘l va 
Jiyda ko‘llarida aniqlandi.
Jadvalda ko‘rsatilgan baliqlarning 18 turi yoki 47% o‘tgan asrning 
80—90-yillarida ovlangan. Hozirgi kunda baliq ovining asosiy qismini
300

---

zog‘ora, vobla, lesh, sudak va laqqa tashkil qiladi. Ro’yxatda ko‘rsatilgan 
turlarning ko‘pchiligi hozirgi vaqtda uchramaydi, ba’zi birlari esa «Qizil 
Kitob»ga kiritilgan. Ko‘pchilik turlar ov ahamiyatiga ega emas. Lekin 
ular yirtqich (jerex, ilonbosh) baliqlar hisoblanadi. Bular ovlanadigan 
baliqlarni, ayniqsa 10—15 g keladigan segoletkalarni yeydi. Xashaki ba­
liqlar ovlanadigan baliqlarning ozuqa raqobati hisoblanadi. Masalan, 
gambuziya, bistryaanki, peskar, bichok kabi turlar zog‘ora, lesh, vabla 
kabi baliqlarning zoobentas, zooplankton uchun raqobatchilari hiso­
blanadi. Ba’zi xashaki baliqlar ko'payib ketib ovlanadigan baliqlarning 
uvildirig‘i va chavog‘ini yeb katta ziyon keltiradilar. Suvliklarda baliq 
ovlash qoidalari buzilishi sababli kerakli bo‘lgan baliqlarning kamayishi, 
natijada xashaki baliqlar ko‘payib ketishiga sabab bo‘lmoqda. Suv havzasi 
ixtiofaunasini boshqarish asosan yirtqich baliqlardan (sudak, jerex) foy- 
dalanib xashaki baliqlar sonini kamaytirish orqali ovlanadigan baliqlar­
ni ko‘paytirishga erishish mumkin. Buning uchun suv havzasidagi ba­
liqlarning 5—8% ni yirtqich baliqlar tashkil qilishi kerak. Agarda yirtqich 
baliqlar soni 20—25% dan oshib ketsa, bu hoi nihoyatda xavflidir. Har bir 
suvliklarning gidroximiyasi va gidrobiologiyasini ilmiy asosda o‘rganish 
baliq mahsuldorligini yaxshilashga olib keladi. Ilmiy ma’lumotlar har bir 
MCHJ baliqchilik xo‘jaligi xodimlari uchun, suv havzasining biologiyas- 
ini bilish manbasi hisoblanadi. Gidrobiontlarning stadiyali rivojlanishi 
nazariyasini bilish hovuz baliqchilik xo‘jaligi faoliyatini boshqarishda, 
baliq biologiyasini o‘rganishda asosiy omil hisoblanadi.