O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Laqqasimonlar: Siluridae oilasi
Tur: Ictalurus punctatus Raf. Kanal laqqasi
Sanoat tarzida yetishtirilayotgan baliq turlari orasida madaniylashti- 
risli bo‘yicha, geojadval areali va olinadigan baliq mahsuloti bo'yicha 
xuddi karp, o‘simlikxo‘r baliqlar singari asosiy o'rinlardan birini egal- 
laydi. Ayniqsa, keyingi yillarda kanal laqqasiga nisbatan talab oshib 
ketmoqda. Kanal laqqasi inglizchasiga «Catfish» deb ataladi. Ularda 
mo‘ylovlarning borligi va joylanishi mushuk mo'yloviga o‘xshaganligi
33

---

sababli «baliq — mushuk» deyiladi. Капа! laqqasi Yevropa suvliklarida 
keng tarqalgan turlardan bo'lib, boshqacha oddiy laqqa ham deyiladi. 
Kanal laqqasining tashqi ko'rinishi 14-rasmda berilgan.
14-rasm. Kanal laqqasi
Kanal laqqasi go‘shti yuqori sifatli bo'lib, yaxshi ta’mga ega, tex- 
nologik qayta ishlash uchun ham yaroqli. Shu sababli baliqning bu 
turiga talab katta. Kanal laqqasini sex sharoitida yetishtirilib katta tabi- 
iy suvliklarni baliqlashda q o i keladi. Shu bilan bir qatorda hovuz ba- 
liqchilik xo‘jaliklarida boqilsa bo‘ladi. Hovuz baliqchilik xo'jaliklarida 
polikultura sifatida o‘stirilsa bo‘ladi. Kanal laqqasini zovurlarda (Shi- 
moliy, Markaziy va Qarshi kollektori) boqilsa bodadi. Ko'pchilik mam- 
lakatlarda sadoq, basseyn (hovuzlarda) kanallarda, kollektor va zovur­
larda intensiv ravishda boqilmoqda. Laqqa yetishtirish AQSH da keng 
rivojlangan, shu jumladan Yevropa mamlakatlarida ham bu mamlakat- 
lar laqqa yetishtirish bilan 1964-yildan beri shug‘ullanib kelntoqdalar. 
Asosiy baliq yetishtirish kanal laqqasiga asoslangan. Kanal laqqasi ho­
vuzlarda hantda sadoqda boqiladi. AQSHda 1974-yilda 22126 ga ho- 
vuzdan 28 ming tonna tovar baliq mahsuloti olinadi.
Kanal laqqasi yetishtirish (Ictalurus punctatus Raf.) 
Kanal laqqasi 
— issiqsevar chuchuk suv baliq turi. Yirtqich baliq hayotining 3 va 4 
yoshida voyaga yetadi. Nerest may va iyun oylariga to‘g‘ri keladi. Nerest 
suv harorati 25—30°C boiganda amalga oshiriladi. Kanal laqqasi suv 
shoYligi 9—10% bo‘lganda yashaydi.
Laqqa uncha katta bo'lmagan hovuzlarga (0,3; 0,5; 1,0 ga) va sadoqlarda 
boqiladi. Buning uchun turdan sadoq yasaladi va belgilangan normalarda 
segoletka qo'yiladi. Tur sadoqlarda tabiiy suvliklarda qo‘yiladi. Sadoqda 1 
yashar baliqlar har bir metr kub suvda 300 ta/m 3 qo‘yiIadi. Kanal laqqasi 
yuqori sifatli ozuqa bilan boqiladi. Beriladigan ozuqa tarkibidagi protein 
miqdori 40 % bo'lishi kerak. Har sutkasida 5—6 marotaba oziqlantiriladi. 
Sutkalik ratsion tana og‘irligining 20-25 % ni tashkil qiladi. Ozuqa koef- 
fitsienti 4—6. Shunday tarzda laqqa segoletkasi o‘tkazilib aytilgan darajada 
boqilsa, suvdagi kislorod 6,5 mg/1 kam boMmasa lm 3 suvlikdan (sadoq) to
34

---

80 kg ixtiomassa hosil bo‘Iadi. Segoletkalarning oziiqa koeffitsienti 2,5—3 
kanal laqqasining 2 yoshdagi zotlar og'irligi 300 — 400 g. Lekin ba’zi bir 
zotlarning massasi 
I,
0—2,0 kg gacha bo‘ladi. Qulay sharoitlarda voyaga 
yetgan zotlar massasi 40 kg gacha yetadi.
Hovuz baliqchilik xo‘jaligida sharoitga qarab, ozuqa zaxirasiga qarab 
kanal laqqasi segoletkalardan bar bir gektariga 250 dan to 1000 gacha 
bo'lgan zichlikda boqiladi. Tabiiy sharoitda boqilsa asosan xashaki, xra- 
mulya, vobla baliqlar bilan boqiladi, boshqa hayvon mahsuloti bilan ham 
oziqlanadi. Lekin kanal laqqasi nchun maxstis, to‘la qimmatli donador 
kombikorm ishlab chiqilgan. Agarda kanal laqqasi intensiv ravishda bo­
qilsa albatta bunday ozuqa bilan boqishga to'g'ri keladi. Kanal laqqasi zot- 
lari olish nchun asosan hovuz, sadoq va akvariumda boqiladi. Shulardan 
tanlab olib tabiiy ko‘paytiriladi. Kanal laqqasini tabiiy hovuz sharoitida 
ko'paytirish uchun ularning jins nisbati 1:1 sxema tanladi. Har bir ga 
maydonida 80—100 gacha tayyorlanadi. Bulling uchun 40x40 yoki 50x50 
nisbat tanlanadi. Ya’ni 1 dona ota, 1 dona ona baliq 1 ta in hisoblanadi. 
Bularning inlari sun’iy ravishda tayyorlanadi. Nerest uchun har 50—100 nt 
masofada sut bitonlari, mashina baloni, kanistrlar, bochkalar, yog’ochdan 
tayyorlangan yashiklar ishlatiladi. Nerest bo'lgandan keyin uvildiriqdan 
chavoqlar inlar ichidan tashqariga chiqariladi, so‘ngra ota-ona baliq 
nevodlar bilan ajratib olinadi va matochniy hovuzlarga qo’yib yuboriladi. 
Oradan vaqt o'tishi bilan 2-3 haftadan so'ng inlarni olish mumkin.
Sadoq usulida nerest inlari sadoqlarda qo’yiladi va nerest mutaxas- 
sis nazorati ostidan o'tadi. Eng yaxshi takomillashgan usul akvarium­
da, ya’ni ota-ona kanal laqqasi gipofizar inyeksiya qilinib, akvariumga 
qo'yib yuboriladi. Akvarium hajnti 200 litr, bu yerda ona kanal laqqasi 
o‘z uvildirig'ini uzum boshoqqa o’xshab shingil shaklida qo'yadi.
Kanal laqqasining ikrasi yopishqoq bo‘lib, lining rangi ochiq sarg‘ish 
boMadi. Agarda suv harorati 30°C bo‘lganda uvildiriqlardan chavoqlar- 
ning chiqishi 120 soat yoki 5 sutka davom etadi. Uvildiriq va chavoq- 
larning himoyasi xuddi ilonbaliqqa o'xshagan o‘z zintmasiga ota zotlar 
oladi va boshqa yirtqichlardan himoya qiladi. Chavoqlarning taogen 
oziqlanishi 4 sutkadan keyin boshlanadi. Kanal laqqasi ham boshqa 
baliqlar singari rivojlanish bosqichlarining boshlanishida zooplankton 
bilan oziqlanadi.