O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Suvning fizik xususiyatlari
Suvni kimyoviy analiz qilgunga qadar uning fizik xususiyati — harora- 
ti, tiniqligi, rangi, hidi va ta’mi kabi xususiyatlarni aniqlash zarur.
Harorat.
Suv havzasidan namuna olishning ajralmas qisnti suv va 
havo haroratini aniqlashdir. Suv harorati suv havzasining turli chuqur- 
liklarida batometr yordamida maxsus simobli termometr bilan 0,1— 
0,2°C gacha bodaklar orqali aniqlanadi. Suv harorati liar 3 soat 
oralig'ida oichanib 9—12— 15—18—21 —24, olingan natija qo'shiladi va 
chiqarilgan umtimiy son 6 ga bodinadi, o'rtacha sutkalik suv harorati 
aniqlanadi. Exolot yordamida ham suv harorati aniqlanadi (turli xil 
chuqurlikda).
Masalan, karp uchun kislorodning minimal ko‘rsatkichi past harorat- 
dan 12—15°C dan 0,5—0,6 mg/l bolsa havo harorati 25—30°C bodganda, 
u 1,2 mg/l gacha o‘zgaradi. Suv havzasining harorati baliq va boshqa 
gidrobiontlar hayoti uchun katta biologik ahamiyatga ega (10-jadval).
Suv tin iqligi.
Suv fizikasining yana bir asosiy xususiyatlaridan biri 
uning chuqurligidir. Suvda fitoplankton, zooplankton kabi organizm-
59

---

laming tarqalishi, chuqurlikka qarab, aynan suv tiniqligi bilan bog‘liq. 
Suvi toza bo‘lgan ko‘l hovuzlarda fotosintez jarayoni 10—20 m cliuqur- 
likgacha boradi, zooplankton migratsiyasi ham shu masofada amalga 
oshiriladi. Snv tiniqligi past bo'lgan suvliklarda bunday biologik jara- 
yonlar4—5 m chuqurlikdan oshmaydi. Hovuzlarda esa suv tiniqligi 30— 
50 sm dan oshmaydi. Suv tiniqligi quyidagi faktlardan iborat: daryoda 
asosan muallaq zarrachalar sonidan va erigan hamda kolloid moddalar- 
dan. Hovuz, kod va suv omborlarida biologik jarayonlar orqali suvning 
gullashi sodir bodadi.
Suv tiniqligini aniqlashda Sekki diskidan foydalaniladi. Diskning 
diametri 30 sm, oqqa bo‘yalgan metall plastinkadan iborat.
Suv rangi maxsus shkalalardan iborat 1—XX, Forel-Ule asbobi orqali 
aniqlanadi. Bu asbobda maxsus indikatorlar bodib, ular kavshirlangan 
ampulalarga solingan.