O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor

3 .6 .  M oliyani  boshqarishning  hozirgi 
zamon  tizimi
Moliyani boshqarish tizimi  m uhim  ahamiyatga ega b o ‘ladi,  chunki 
u   m am lakat  iqtisodiyotini  boshqarishning  tarkibiy  qismi  hisoblanadi. 
Hozirgi davrda iqtisodiyotning muvaffaqiyatli rivojlanishi oqilona y o ‘lga 
qo'yilgan  va  boshqarilib  turuvchi  moliya tizimi  ham da  fond  bozorisiz 
m u m k i n   e m a s .  M o liy a   tiz im i  m o d d iy   va  m a ’n a v iy   n e ’m a t la r  
yaratiladigan  real  iqtisodiyot  negizida  faoliyat  ko‘rsatadi.  0 ‘z  vaqtida

---

moliya tizimi  bu  real  iqtisodiyotning  faoliyat  ko'rsatish  shart-sharoit- 
larini  belgilab  beradi.  Bozor  m unosabatlari  sharoitida  iqtisodiyotni 
tarkibiy qayta qurishda,  moddiy va n o m oddiy resurslarni taqsimlashda 
h a m d a   pul  o qim lari  o q ilo n a  sa rflan ish ida  m o liy a   tiz im i  m u h im  
ahamiyat  kasb  etadi.
Hozirgi  davrda  moliya  tizim i  real  iqtisodiyotni  rivojlantirish, 
ijtimoiy m u am m o lam i hal qilishga qaratilgan chora-tadbirlar,  dastaklar 
ham da  moliya  institutlarining  barch a  b o ‘g‘inlari  faoliyatining  yig'in- 
disidan  iborat.  Shuning  uchu n   jam iyatni  ja m o a t  —  siyosiy  hayotida 
oqilona m uvozanatni  saqlab turish,  u n i  rivojlantirishda,  davlat  organ- 
larining  barcha  b o ‘g‘inlari  o'rtasida  m unosabatlarni  y o ‘lga  q o ‘yishda 
moliyani  boshqarish  ju da  m urakkab  h am d a  puxta  ishlab  chiqilgan 
moliya  tizimini  talab  etadi.
M am lakatim izda  moliyani  boshqarish  eng  a w a l o   davlatimizning 
oliy  qonunchilik  organlari  to m o n id an   amalga  oshiriladi.  0 ‘zbekiston 
Respublikasining  Konstitutsiyasiga  asosan  moliyani  boshqarish  oliy 
qonunchilik organlari  hisoblangan  Oliy Majlisning  ikki palatasiga,  ya’ni 
Senat va  Quyi  Qonunchilik  Palatasiga yuklatilgan.  Bunday  boshqaruv 
eng a w a lo  davlat  budjetini  ko‘rib  chiqish,  uni tasdiqlash  h a m d a  budjet 
ijrosini  tasdiqlashda  yuzaga  chiqadi.  Oliy  Majlis  b u n d a n   tashqari 
soliqlar,  yig‘imlar,  bojlar  va  boshqa  majburiy  t o ‘lovlar  t o ‘g ‘risidagi 
qonunlarini  ko ‘rib  chiqadi  va  tasdiqlaydi.
Moliyani  boshqarishda  oliy  qonunchilik  organlaridan  biri  0 ‘zbe- 
kiston  Respublikasi  Prezidenti  devoni  hisoblanadi.  Amaldagi  qo n u n - 
chilikka  asosan  Prezident  devoni  to m o n id an   m am lakatdagi  moliya 
siyosatini  olib  borish,  iqtisodiyot  tarm oqlarini  rivojlantirishda  soliqlar 
bo ‘yicha  imtiyozlar  berish  yuzasidan  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezi- 
dentining  Farm onlarini  qabul  qilish  uch u n   takliflar  kiritadi.
Moliyani  boshqarishda  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Hisob  Palatasi 
m uhim  o ‘ringa ega.  Ushbu organga asosan  davlat budjeti va budjetdan 
tashqari  ja m g ‘arm alar  mablag‘larining  harakatini  m aqsadli  nazorat 
qilish yuklatilgan.  Bundan tashqari,  qabul qilingan qonunlam i moliyaviy 
nuqtayi  nazardan  ekspertiza  qilishni  amalga  oshiradi.
0 ‘zbekiston Respublikasi  Konstitutsiyasiga asosan m am lakatim izda 
moliyani  boshqarishda ju d a  katta  vakolatlar  0 ‘zbekiston  Respublikasi 
Vazirlar  M ahkam asiga  yuklatilgan.  U shbu  vakolatli  organ  to m o n id a n  
davlat  budjetini  ishlab  chiqish,  un in g  ijrosini  n azorat  etish  h am da 
mam lakatim izda  moliya,  pul,  kredit  va  fond  bozorida  yagona  siyosat 
olib  boriladi.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  M ahkam asi  m am -