O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor


IV   bob.   K O R X O N A L A R   M O L 1Y A SI



Download 10,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet102/222
Sana08.01.2022
Hajmi10,01 Mb.
#335138
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   222
Bog'liq
Pul, kredit va banklar

IV   bob.
  K O R X O N A L A R   M O L 1Y A SI
4 .1 .  Korxonalar  moliyasining  mohiyati
M oliya  u m u m iq tiso d iy   kategoriya  sifatida  davlatning  faoliyat 
k o ‘rsatishi  u c h u n   m o d diy   asosni  tashkil  etadi.  M o liy a  davlatga 
yuklatilgan  siyosiy,  iqtisodiy  va  ijtimoiy  vazifalarni  amalga  oshirish, 
jam iyatda  kengaytirilgan  ishlab  chiqarishni  ta ’minlash  u ch u n   kerakli 
pul  mablag‘larini  yetkazib  beradi.  Ushbu  faoliyatni  amalga  oshirishda 
soliqlar,  toMovlar,  bojlar,  davlat  kreditini  jam lagan  m oliya  davlat 
uchun  obyektiv  va  zarur  xususiyatga  ega  b o ‘ladi.  Ushbu  jarayonda 
korxonalar  moliyasi  alohida  o 'rin   egallaydi.
Korxonalar  moliyasi  mamlakat  moliya  tizimining  asosiy  b o ‘g‘ini 
hisoblanadi  va  u  yalpi  ijtimoiy  mahsulot  ham da  milliy  darom adning 
yaratilishi,  taqsimlanishi  va  sarfianishi  bilan  bogMiq  jaryonlarni  o ‘z 
ichiga  oladi.  K orxonalar  moliyasi  yalpi  ijtimoiy  mahsulot  va  milliy 
d a ro m a d n in g   asosiy  qismi  y aratiladigan  m oddiy  so h ad a  faoliyat 
k o ‘rsatadi.
Korxonalar moliyasi  o ‘z  mohiyatiga k o‘ra korxonaning tadbirkorlik 
faoliyati  n a tija sid a   xususiy  k a p ita l,  m aqsadli  m ark azlash g an   va 
markazlashmagan  pul  fondlarining  shakllanishi,  ularni  taqsimlanishi 
ham da  sarfianishi  bilan  b o g iiq   moliyaviy  yoki  pul  munosabatlaridan 
iboratdir.
K o rx o n a la r  m oliyasining  iqtisodiy  m ohiyatiga  asosan  barcha 
moliyaviy  m unosabatlarning  yo'nalishlarini  quyidagicha  guruhlarga 
ajratish  mumkin:
l) 
Korxonalarni tashkil  etishda xususiy kapitalni va ustav  kapitalini 
shakillantirishdagi ta ’sischilar o ‘rtasidagi munosabatiar.  Ustav kapitalini 
shakllantirishning aniq usullari korxona faoliyat ko'rsatishining tashkiliy- 
huquqiy  shakliga  bevosita  b o g ‘liqdir.  Bu  yerda  k o rxonalar  ochiq 
hissadorlik jam iyati, yopiq  hissadorlik jamiyati,  m a ’suliyati  cheklangan 
jam iy at,  xususiy  k orxona  va  bo shq a  m ulkchilik  shaklida  faoliyat 
ko‘rsatishi  m um kin.  K orxonalar  ustav  kapitali  ishlab  chiqarish  fond- 
larini,  m oddiy  va  nom oddiy  aktivlarni  shakllantirishdagi  birlamchi 
moliyaviy  m anba  b o i ib   hisoblanadi;


2)  Mahsulotlarni  ishlab  chiqarish  va  ularni  sotish  bilan  b o g ‘liq 
b o ‘lgan alohida  korxonalar o'rtasidagi  moliyaviy m unosabatlar.  U shbu 
moliyaviy munosabatlarga xomashyo,  m ateriallar va tayyor m ahsulotlar 
yctkazib  beruvchi  t a ’m inotchi  h a m d a  sotib  oluvchi  korxonalar  o 'r ­
tasidagi,  investitsiya  faoliyatini  olib  borishdagi  quruvchi  tashkilotlar 
o'rtasidagi,  yuklarni yetkazib berish bilan bog'liq transport tashkilotlari 
o'rtasidagi,  aloqa  va  bojxona  muassasalari  o'rtasidagi  m unosabatlarni 
kiritish  mumkin.  Ushbu  m unosabatlar  korxonalar  moliyasini  tashkil 
etish  va  u n in g   tijo ra t  faoliyatidagi  m o liy av iy   n a tija s in in g   asosi 
hisoblanadi;
3)  K orxonalar  va  u ning  tashkiliy  b o ‘g ‘inlari  (filiallar,  sexlar, 
brigadalar,  bo'lim lar)  o'rtasidagi  xarajatlarni  moliyalashtirish,  foydani 
va  aylanma mablag'larm  sarflanishi  bilan bog'liq  m unosabatlar.  U shbu 
m unosabatlar  korxonada  ishlab  chiqarishni  tashkil  etish  va  u n ing   bir 
m arom da  faoliyat  ko'rsatishiga  bevosita  t a ’sir  etadi;
4)  Korxonalar  va  uning  ishchilari  o'rtasidagi  ish  haqini  to 'la sh , 
soliqlarni to'lash,  foydani  taqsimlash va sarflanishi,  aksiyadorlik jam iya- 
tida  aksiyalarni  chiqarish  va  ularni  joylashtirilishi,  aksiyalar  b o 'y ich a 
dividendlarni  to'lash,  jarim alarni  to 'lash  bilan  bog'liq  m unosabatlar. 
Ushbu munosabatlar ularda mavjud  m ehnat  resurslaridan samaradorlik 
bilan  foydalanishga  t a ’sir  ko'rsatadi;
5)  Korxonalar va  yuqori  tashkilotlar,  m oliya-sanoat  birlashm alari, 
xoldinglar,  uyushm alar  va  assotsiatsiyalar  o'rtasidagi  m unosabatlar. 
Ushbu  munosablar  korxonalar  o'zlari  a ’zo  hisoblangan  yuqori  tash k i­
lotlar 

Download 10,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   222




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish