O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor

15-chizma.
  Inflatsiyaning yuzaga chiqish  shakllari.

---

Xalqaro amaliyotda inflatsiyaning narxlarini o ‘sishi,  ya’ni pullarning 
miqdori  o'sishi  jihatidan  asosan  uch   shaklini  ajratiladi:
1.  Sokin  (ползучая,  у м е р е н н а я )   inflatsiya.  U s h b u   inflatsiya 
iqtisodiy  rivojlangan  m am lakatlarda  mavjud  boMib,  ushbu  ho latda 
mahsulotlar,  bajariladigan  ishlar va ko‘rsatiladigan xizmatlarga boMgan 
narx-navolar  yiliga  o'rtacha  3%  dan  10%  gacha  oshishi  m umkin.  Bu 
mamlakatlarda  muomaladagi  pul  massasi  saqlanib  turadi  va  milliy  pul 
birligining  xarid  qilish  qobiliyati  saqlanib  turadi.
2.  Shiddatli  (галопирующая)  inflatsiya.  U shbu  inflatsiya  iqtisodiy 
r iv o jla n a y o tg a n   m a m l a k a t l a r d a   m a v ju d   b o ‘lib,  u s h b u   h o l a t d a  
mahsulotlar,  bajariladigan  ishlar va  ko'rsatiladigan  xizmatlarga b o ‘lgan 
narx-navolar  yiliga  o'rtacha  10%  dan  100%  gacha  b a ’zi  holatlarda 
200%  gacha  oshishi  mumkin.  Buning  natijasida  m uomaladagi  pul 
massasi  ko ‘payadi va milliy pul  birligining xarid qilish  qobiliyati tushadi. 
M amlakat  aholisi  o ‘rtasida  pulning  moddiylashtirish,  y a ’ni  milliy  pul 
birligini  j a m g ‘arishi  enias,  balki  oltin,  k o ‘c h m a s   m u lk  h o la tid a  
ja m g ‘arishi  jarayoni  kuchayadi.
3.  Jilovlanmagan  ( ги п е р и н ф л я ц и я )  inflatsiya.  U shbu  inflatsiya 
holatida  mahsulotlar,  bajariladigan  ishlar va ko‘rsatiladigan  xizmatlarga 
bo‘lgan  narx-navolar  yiliga  1000%  dan  ortiq  yoki  oyiga  100%  dan 
ortiq  darajada  oshadi.  U shbu  h olatda  milliy  iqtisodiyotda  inqiroz 
yuzaga  chiqadi.
Buning  natijasida  ishlab  chiqarish  va  bozor  boshqaruvsiz  faoliyat 
ko'rsatadi,  narx-navo  va  ish  haqi  o ‘rtasidagi  farq  ortadi.  M amlakat 
aholisi  q o ‘lidagi  qog'oz  pullarga  tovarlar  sotib  oladi.  Bu  holat  esa 
m u o m a la d a   tovar  massasi  bilan  to v ar  va  xizm atlar  bilan  t a ’m in - 
lanmagan  ortiqcha  qog'oz  pullarni  toMib-toshishiga  olib  keladi.
Yuqorida  t a ’kidiab  o 'tg an im iz d e k ,  inflatsiyaning  asosiy  sababi, 
odatda,  bir  emas,  balki  bir  n ech ta  b o ‘Iib  o ‘zaro  m ah k a m   bogMangan 
bo'ladi  va  narx-navoning  ko‘tarilib  borishi  bilangina  n am o y o n   b o ‘lib 
qolmaydi,  balki  narx-navoni  boshqarilishiga  h am   b o g 'liq   b o'ladi. 
Ushbu  jihatdan  quyidagi  inflatsiya  shakllari  ajratiladi: