O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor

10 — O.Yu. Rashidov  va  bosh.
145

---

imtiyozli  aksiyalar  chiqarib.  ular  aksiyadorlar  orasida  joylashtiriladi. 
Ustav  fondining  miqdori  tashkil  etilayotgan  korxonaning  m ol-m ulki, 
asosiy  va  aylanm a  fondlarning  miqdoriga  bevosita  bogiiqdir.
Korxona  moliya  resurslarining  shakllanishining  keyingi  jarayonni 
foyda va amortizatsiyadan  ajratmalar hisobiga amalga oshiriladi.  A m a- 
liyotda ushbu  ajratm alardan tashqari  korxonalar  moliya  resurslarining 
manbalari  b o i ib   quyidagi  xizmat  qiladi:
—  ishlab chiqarishga yaroqsiz m ol-mulkni sotishdan  kelgan tushum;
—  qurilishda  ichki  resurslarni jalb  qilish;
—  xorijiy  valuta  kurs  o ‘zgarishidan  keladigan  tushum;
—  boshqa  tushum lar.
Yangi  tashkil  etilayotgan  korxonalar  moliya  resurslari  tarkibida 
moliya  bozorida  m uomalaga  turli  qimmatli  qog‘ozlar  chiqarish  yor- 
dam ida  (obligatsiyalar)  mablag‘ jalb  qilish  ham  alohida o ‘rin  egallashi 
m um kin.  K orxona  moliya  resurslarini  shakllantirishda  jalb  etilgan 
m ablag‘lar,  y a ’ni  tijorat banklaridan  olingan  kreditlardan  ham  foydla- 
nishlari  mumkin.
Biz yuqorida t a ’kidlab  o ‘tgan  moliya  resurslaridan tashqari  korxo­
nalar o'zlari  kiradigan  assotsiatsiyalar,  konsernlar,  xoldinglar o'rtasida 
foydani  qayta taqsimlanishi,  sug'urta kompaniyalar tom onidan  zararni 
qoplash  uchun  toMovlarni  to'lash  orqali  ham   qo'shim cha  m ablagiarni 
olishlari  m um kin.
Biz  korxonalar  moliyasining  resurslari  va  manbalarini  8-chizm a 
yordam ida  yoritishga  harakat  qilamiz.  Chizm ada  xalqaro  amaliyotda 
korxonalar  moliya  resurslar va  ularni  tashkil  etishning barcha  m an b a­
lari  keltiriladi.
Korxonalar turli  manbalari  hisobiga jalb etilgan  moliya resurslaridan 
ishlab  chiqarishni  kengaytirish,  uni  texnikaviy  qayta  jihozlash.  ilmiy 
tadqiqot  ishlarini  olib  borishda  foydalanadilar.
K orx on alar  ishlab  chiqarish  xarajatlarini  moliyaviy  ta ’m inlash 
quy  dagi  uch  shaklda  amalga  oshirilishi  mumkin:
1.  0 ‘z - o ‘zini  moliyalashtirish;
2.  Kreditlash;
3.  Davlat  to m o n id a n   moliyalashtirish.
0 ‘z - o ‘zini  m o liy alash tirish  k o rx o n ala r  o ‘z  faoliyatini  xususiy 
resurslaridan  foydalanishga  asoslanadi.  U shbu  holatda  korxonalar 
m ablag‘lar yetishm ay  qolganda  moliya bozorida  qimmatli  qog‘ozlarni 
m u o m a la g a   c h iq a rish   orqali  q o 's h im c h a   m ablag‘lar  jalb  etishlari 
mumkin.

---