O. I. Jalolov Buxoro davlat universiteti Amaliy

2.3. 

Grafik imkoniyatlari 

Rasmlar yaratish va unda yozuv joylashtirish 

Bu bo’limda biz Texning grafik imkoniyatlari haqida ma’lumotga ega 

bo’lamiz.Rasmlar picture tanasi orqali hosil qilinadi.Quyidagi misolni ko’ramiz: 

\begin{picture}(110,50) 

\put(55,35){\vector(-2,1){40}} 

\put(55,35){Bu vektor} 

\end{picture} 

Bu  yerda  picture  tanasidagi  aylana  qavs  ichida  vergul  bilan  ajratib  yozilgan 

sonlar  rasm  chizilishi  kerak  bo’lgan  sohani  aniqlash  uchun  ishlatiladi.Bunda 

birinchi  son  rasmning  vertikal  uzunligini,  ikkinchi  son  esa  rasm  balandligini 

aniqlaydi.Bu sonlar manfiy ham bo’lishi mumkin.Masalan (-150,36) kabi. 

\put  buyrug’i  esa  rasm  yoki  yozuvni  tegishli  kordinatalarga  joylashtirish 

uchun  xizmat  qiladi.Agar  ko’rsatilgan  kordinata  band  bo’lsa  ,  tegishli  rasm  yoki 

yozuv  undan  keyingi  kordinatalarda  joylashtiriladi.Bu  buyruqning  argumentida 

joylashgan  \vector  buyrug’idan  turli  ko’rinishdagi  vektorlar  chizish  uchun 

foydalaniladi.Yuqoridagi  misolda  )  \vector(-2,1){40}  ko’rinishidagi  aylana  qavs 

ichida  vergul  bilan  ajratib  yozilgan  raqamlar  \put  buyrug’idagi  kordinataga 

nisbatan  simmmetrik  chizilishini  aniqlaydi.Bu  sonlar  kattaligi  -4  va  4  orasida 

bo’ladi.Figurali qavs ichida yozilgan son esa vector uzunligini aniqlaydi. 

Yozuvlarni 

picture 

tanasida 

joylashtirishda 

ortiqcha 

qiyinchilik 

ko’rinmaydi.Shuningdek yozuvlarga turli shrift va ko’rinish berish ham murakkab 

emas.Masalan: 

\begin{picture}(110,40) 

\put(52,20){{\bf Qalinroq}} 

\put(50,20){\llap{\sf Oddiy}} 

\end{picture} 

Bu yerda yozuvlar shriftini aniqlashda birinchi bo’limda ko’rib o’tgan 

buyruqlardan foydalandik.Yuqoridagi misolda Qalinroq yozuvini oldin  yozgan 

---

74 

 

 

bo’lsakda  kordinatasi  keyingi  yozuvdan  so’ng  yozilishi  haqida  malumot  bergani 

sababli , bu yozuv Oddiy yozuvidan keyin yozildi. 

Biz chizayotgan rasmlar sahifaning chap tomonidan chiziladi.Agar biz rasmni 

sahifaning  o’ng  tomonidan  chizmoqchi  bo’lsak  flushright  tanasidan 

foydalanishimiz  mumkin.Markazdan  chizish  uchun  esa  center  tanasidan 

foydalanish mumkin. 

Rasm chizishda ham  yozuv va  matematik formulalar yozishda bo’lgani kabi 

ichma-ich tanalarni ishlatish mumkin.Masalan center tanasini picture tanasi ichiga 

joylashtirish va teskarisi kabi. 

Kesmalar 

Texda kesmalar \line buyrug’i orqali hosil qilinadi.Bu buyruq ham xuddi 

\vector buyrug’i kabi kordinataga nisbatan simmetriklikni va chiziq uzunligini 

aniqlash orqali hosil qilinadi.Masalan: 

\begin{picture}(100,50) 

\put(60,50){\line(1,-2){20}} 

\end{picture} 

Bu  yerda  100  x  50  rasm  chiziladigan  soha  (60,50)  rasm  kordinatasini 

bildiradi.\line  buyrug’idagi  (1,-2)  esa  “burchak  koeftisienti”ni  bildiradi.Burchak 

koeftisientini  qiyalik  burchagi  sifatida  tushunish  mumkin.Agar  qiyalik  burchagi 

(0,1) bo’lsa gorizontal chiziq , agar (1,0) bo’lsa vertikal chiziq hosil bo’ladi.