O. I. Jalolov Buxoro davlat universiteti Amaliy

Boshqa zarur belgilar 

Biz  Latexning  deyarli  barcha  asosiy  matematik  belgilarini  ko’rib 

o’tdik.Keyingi  jadvalimizda  oldingi  biror  turdagi  jadvalga  kirmagan  belgilarni 

ko’rib o’tamiz. 

 

 

Oxirgi  6  ta  formulani  nafaqat  formulada  balki  matn  kiritishda  ham  ishlatish 

mumkin.Shuningdek  bu  ro’yhatda  bo’lgan  \nabla  buyrug’i  \bigtriangledown  bilan 

bir  xil  emas.Endi  oxirgi  jadvalga  o’tamiz.Bu  jadvalimizda  matematik  belgilar 

jadvali keltirilgan: 

* yoki \ast 

≠ \ne yoki \neq 

≤ \le yoki \leq 

≥ \ge yoki \geq 

[ [ yoki \lbrack 

]  ] yoki \rbrack 

{ \{ yoki \lbrace 

} \} yoki \rbrace 

→  \to yoki \rightarrow 

← \gets yoki \leftarrow 

\ni yoki \owns 

 \wedge yoki \land 

  

\vee yoki \lor 

\neg yoki \lnot 

||  \Vert yoki \| 

---

46 

 

 

Asosiy 

buyruqlar 

Formulaga nomer qo’yish 

Matematik  matn  yozishda  odatda  qulay  bo’lishi  uchun  formulaga  nomer 

qo’yib  ,  unga  yo’llanma(ссылка)  orqali  o’tiladi.LATEXda  yo’llanmalarga 

avtomatik  o’tish  mumkin.Formulaga  nomer  qo’yish  faqat  formula  yozish 

tugatilgandan so’ng amalga oshiriladi.Bu quyidagicha amalga oshiriladi. 

Formula  yozish  tanasida  equation($$  belgisidan  foydalanilmaydi)dan 

foydalanilsa  LATEX  formula  nomerini  avtomatik  tarzda  aniqlaydi  va  natijaga 

chiqaradi.Shuningdek  begin{equation}  va  end{equation}  buyruqlari  orasida 

formula  nomi,qay  ko’rinishda  va  qayerda  joylashishini  aniqlash  uchun  \label 

buyrug’idan  foydalaniladi.Oxirida  \ref  buyrug’i  orqali  formulaga  izohlarni 

ko’rsatish mumkin.Masalan: 

Birinchi sinf o’quvchilari buni 

\begin{equation} 

bilishi kerak 

$$ Birinchi  sinf 

o'quvchilari buni bilishi kerak$$ 

7 × 9 = 63   (1) 

7\times9=63 

(1) 

\end{equation} 

 

 

formuladan quyidagi natija kelib 

(\ref{trivial}) formuladan quyidagi kelib 

chiqadi. 63/9=7 

chiqadi. 63/9=7 

Bu  yerda  \ref  o’rniga  \pageref  buyrug’idan  ham  foydalanish  mumkin.Bu 

buyruq 

formula 

nomerini 

emas 

formula 

joylashgan 

sahifa 

nomerini 

qaytaradi.Yuqoridagi misolda agar formula 8 sahifaga yozilgan desak 

Bu formula 8 betda yozilgan. 

Bu formula \pageref{trivial} betda yozilgan. 

Formula  nomerlari  ko’rinishlari  bevosita  joriy  sinflarga  bog’liq.Masalan 

article sinfida formulaga nomer qo’yishda to’g’ridan to’g’ri keyingi nomerga o’tib 

ketiladi.book  sinfida  esa  avval  mavzu  keyin  esa  nuqtadan  keyin  shu  mavzudagi 

formula  nomeri  ko’rinishda  bo’ladi.Masalan  2-mavzudagi  7-formula  2.7 

ko’rinishda bo’ladi.Bunda albatta sinfga mos ko’rinishlar hosil bo’ladi. 

---

47 

 

 

Albatta bunday standart ko’rinishlar ko’p ishlatiladi va ular ortiqcha harakatni 

talab  etmaydi.Lekin  siz  formula  nomeri  ko’rinishini  o’zingizga  moslashingiz 

mumkin.Bunda \eqno buyrug’idan foydalanishingiz mumkin.Masalan: 

Birinchi sinf o’quvchilari 

Birinchi sinf o’quvchilari 

$$ 

7 × 9 = 63 (3.2) 

7\times9=63\eqno (3.2) 

$$ 

ni bilishi kerak. 

ni bilishi kerak. 

Bu  yerdagi  birinchi  $$  belgi  formula  boshlanishi  va  oxirgi  $$  belgi  formula 

oxirini  ko’rsatadi.Shuningdek  bu  belgilar  orasida  matematik  yozuvlarga  tegishli 

parametrlarni berish mumkin.Masalan: 

$$ 

7 × 9 = 63 hisoblashjudaoddiy 

7 × 9 = 63 hisoblash juda oddiy 

$$ 

Bundan  ko’rinib  turibdiki  matematik  formula  ichida  yozuvni  oddiy  usulda 

kiritish  mumkin  emas.Aks  holda  Latex  kiritilgan  yozuvni  kursivda  chiqaradi.Bu 

muammoni  hal  qilish  uchun  \mbox  buyrug’idan  foydalanamiz.Bu  buyruqni  shu 

misolda qo’llaymiz: 

$$ 

7 × 9 = 63 hisoblash juda oddiy 

7 × 9 = 63 \mbox{hisoblash juda oddiy} 

$$ 

Kutilgan  natijaga  erishildi.Yozuvdan  keyin  formula  kiritilsa  va  undan  keyin 

yana yozuv yozish talab etilsa yana  shu usulni qo’llash mumkin.Shunga o’xshash 

boshqa parametrlar ham berish mumkin. 

Biz  formulaga  nomer  qo’yishda  \eqno  buyrug’idan  foydalandik.Texda 

formulaga  nomer  qo’yishda  \leqno  buyrug’idan  ham  foydalanadi.Bu  ikki 

buyruqning bir biridan farqi \eqno formula nomerini o’ng tomonda \leqno esa chap 

tomonda yozadi.Shunga doir misol ko’ramiz: 

Ajoyib o’xshashlik 

Ajoyib o’xshashlik 

---

48 

 

 

 

$$ 

\sin^2x+\cos^2x=1 

\leqno (*) 

$$ 

Buni o’ninchi sinflar bilishadi. 

Buni o’ninchi sinflar bilishadi. 

Garchi \eqno va \leqno buyruqlari orqali siz istagandek nomerlash amalga 

oshirilsada avtomatik tarzda yo’llanma(ссылка) bermaydi.