O. F. Fayzullayev, O. O. Fayzullayev, M. S. Bahronova



Download 2,39 Mb.
bet53/66
Sana11.07.2022
Hajmi2,39 Mb.
#777052
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   66
Bog'liq
Mas va mashqlar ishlanish yo\'llari

12.4. KOMPLEKS BIRIKMALAR
Kompleks birikmalar kristall holida ham eritmada ham mustaqil mavjud bo‘la oladigan oddiyroq zarralardan tuzilgan murakkab tuzilmalardir. Masalan, K2[HgJ4] kompleks birikma bo‘lib, u Hg2+ va KJ dan hosil bo‘ladi:
Hg2++4KJK2[HgJ4]+2K+.
Kompleks birikmalarning tuzilishi haqida 1893 yilda Verner tomonidan olg‘a surilgan koordinatsion nazariyaga ko‘ra kompleks birikma ichki va tashqi sferalardan iborat bo‘lib, ichki sferaga kompleks hosil qiluvchi markaziy atom va zaryadlangan yoki neytral ligandlar kiradi. Ular kompleks hosil qiluvchiga tortilgan bo‘ladi. Ichki sfera musbat yoki manfiy zaryadlangan bo‘lishi mumkin. Masalan, K4[Fe(CN)6] kompleks birikmada K+ tashqi sferani, [Fe(CN)6]4- ichki sferani tashkil etadi. Ichki sferadagi Fe markaziy atom, CN  ligand, 6  koordinatsion son. Koordinatsion son markaziy atomning tabiatiga mos ravishda 2, 4, 6 va 8 bo‘lishi mumkin.
Kompleks ionning zaryadi markaziy atom va ligand zaryadlarining arifmetik yig‘indisi bo‘yicha aniqlanadi.
Ichki sferada bitta yoki bir nechta markaziy atom bo‘lishi mumkin. Agar ichki sferada bitta markaziy atom bo‘lsa, kompleks bir yadroli, ikkita va undan ortiq markaziy atomlar bo‘lsa, poliyadroli komplekslar haqida gapiriladi. Ligandlar markaziy atom bilan -, (,)- yoki faqat - bog‘lanishlar bilan bog‘langan bo‘lishi mumkin. Markaziy atom bilan shakllanadigan - yoki (,)- bog‘lanishlarning soni ligandning dentantligini (denta  tish) belgilaydi. Masalan,
va
komplekslar qarab chiqilsa, birinchi kompleksdagi ligand (NH3) monodentant bo‘lib, ikkinchi kompleksdagi ligand (NH2CH2OCO) bidentantdir.
Kompleks birikmalarni nomlashda undagi ichki sfera (kompleks ion) ning zaryadiga asosiy e’tibor qaratiladi. O’zbek tili qoidalariga ko‘ra oldin musbat zaryadli ion, so‘ngra manfiy zaryadli ion aytiladi. Masalan, K4[Fe(CN)6] kompleksini olsak, u kaliy geksatsianoferrat (II) deb nomlanadi. [Cu(NH3)4]SO4 kompleksi Mis (II) tetraammin sulfat deb ataladi. Ayrim komplekslarda ligand ko‘p atomli bo‘lsa va bu atomlarning har biri muayyan sharoitda bog‘lanishda qatnashsa, bundan ligand ambidentant ligand deb ataladi. Bunday ligandli komplekslar nomlanganda qaysi atom orqali bog‘lanish mavjudligi ma’lum bo‘lsa, shu atom ko‘rsatiladi. Masalan, [Co(NCS)4]2- va [Hg(SCN)4]2- kompleks ionlar berilgan bo‘lsa, ulardan birinchi tetrakis(tiotsianato-N) kobaltat (II), ikkinchisi tetrakis(tiotsianato-S) merkurat (II) deb nomlanadi. NO2- ligandi ambidentant bo’lib, u NO2 holatida nitro-, ONO holatida esa nitrito-ligand deb ataladi.
12.34. Quyidagi kompleks ionlardagi markaziy atomning oksidlanish darajasini aniqlang: [PtCl4]2-; [Co(NO2)6]3-; [Fe(CN)6]4-; [Cu(NH3)4]2+; [AlF6]3-; [Fe(CN)6]3-; [Fe(CNS)6]3-. (Javob: +2, +3, +2, +2, +3, +3, +3).
12.35. Quyida keltirilgan kompleks birikmalarni nomlang: a) K2[PtCl4]; b) Na3[Co(NO2)6]; c) K4[Fe(CN)6]; d) [Cu(NH3)4]Cl2; e) Na3[AlF6]; f) K3[Fe(CN)6]; g) (NH4)3[Fe(CNS)6]. (Javob: a kaliy tetraxloroplatinat(II), b natriy geksanitritokobaltat(III), c kaliy geksatsianoferrat(II), d mis (II) tetraammin xlorid, e natriy geksaftoroalyuminat, f kaliy geksatsianoferrat(III), g ammoniy geksarodanoferrat(III)).
12.36. Quyida nomlari keltirilgan kompleks birikmalarning formulalarini yozing: a) natriy geksaftorovanadat (V), b) natriy tetratiostannat(IV), c) temir (II) geksatsiano-N-ferrat (III), d) kaliy geksaftoromolibdat (III). (Javob: a Na[VF6], b Na4[SnS4], c Fe3[Fe(NC)6]2, dK3[MoF6]).



Download 2,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish