O. E. Xolmirzayev

Hindistondan keltirganim “Sorang” ismli bir cholg„uning rubobga 
juda о„xshashligi meni shoshirgan edi. Sо„ngralari qо„limg„a 
tushgan Darvesh Aliyning “Risolayi musiqiy”sida bu cholg„uning 
Balxda yasalgani, Muhammad Xorazmshoh zamonida Xorazmda 
rivoj topgani kо„rsatiladir”. 
9
 
Bu cholg„uning kelib chiqish tarixi tо„g„risida turli manbalarda turlicha 
ma‟lumotlar keltirilgan. Jumladan Al-Forobiy (X asr) о„z davrining 
musiqa asboblarini tavsiflar ekan, rubobda bir-biridan farq qiladigan 
ijroga erishish mumkinligini uning afzalliklaridan biri deb hisoblaydi. 
Darvesh Ali (XVII asr) “Musiqa haqida risola” asarida musiqa asboblarining 
tuzilishini bayon qilar ekan, “Rubob torli musiqa asbobi. О„rta Osiyoda Alouddin 
Muhammad Xorazmshoh (1200-1220 yillar) davrida tarqaldi. Shu davrda 
Xorazmshoh saroyida tengi yо„q rubob chaluvchi usta Mahmud yashar edi. 
Rubobda beshta tor bо„lib, ulardan tо„rttasi ipakdan va bittasi kumushdan edi”,- 
deb yozadi. “Qashqar rubobining asli kelib chiqishi Sharqiy Turkiston (hozirgi 
Xitoyning Uyg„ur Avtonom Okrugi) ning Qashqar degan joyi nomi bilan bog„liq 
bо„lsa-da, о„zbek milliy cholg„ulari ichida eng keng tarqalgan va ommalashgan 
cholg„u hisoblanadi. Musiqani endigina о„zlashtirayotganlarning 50 foizidan 
ortig„i ana shu cholg„udan foydalanishi ma‟lum. Qashqar rubobi juda jarangdor va 
yoqimli sadoga ega bо„lib, nisbatan tez о„zlashtirilishi mumkin bо„lgan cholg„ular 
qatoriga kiradi”
10
. Qashqar rubobi hozirda yakkanavoz soz sifatida о„zbek xalq 
ansambllarida yetakchi о„rinni egallaydi. Diapazoni kichik oktava lya tovushidan 
uchinchi oktava lya tovushigacha. Hozirgi qashqar rubobida beshta tor mavjud.
9
А. Фитрат. Ўзбек классик мусиқаси ва унинг тарихи». Тошкент, 1993 йил. 
10
А. Лутфуллаев. Халқ чолғуларида ўқитиш услубиёти. Т.; 2005 йил 

---

25 
Tо„rttasi metall aralashmasidan, bittasi ichak yoki ipakdan qilinadi. Sozlanishi 
kvarta 
va kvarta kvinta oralig„ida bо„ladi, ya‟ni birinchi tor lya tovushiga, ikkinchi tor mi 
tovushiga, uchinchi tor lya yoki si tovushlariga sozlanadi. 
Rubob chalish san‟atida ustozlik darajasiga yetgan sozandalar: Muhammadjon 
Mirzayev, Shavkat Mirzayev, Ari Boboxonov, Orif Atoyev, Tohir Rajabiy va 
boshqalar el orasida mashhur. 
Qashqar rubobining diapazoni va sozlanishi quyidagicha: 
Birinchi juft torlar birinchi oktavaning “lya” tovushiga (unison), ikkinchi juft 
torlar birinchi oktavaning “mi” tovushiga (unison), uchinchi ichak tor esa kichik 
oktavaning “si” tovushiga sof kvarta oralig„ida yoki an‟anaviy ijrochilikda ba‟zan 
asar xususiyatidan kelib chiqqan holda “lya” tovushiga ham sozlanadi. 
Qashqar rubobining diapozoni kichik oktavaning “si” tovushidan uchinchi 
oktavaning “si bemol” tovushigacha.