O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Fra at -Midiya podshosi.
Древный  Восток  Книга для  чтения
  А/. 
1958.  124 стр
Tayandi  ihoralar:  Dunyoning  to'rt  lomoni  podshosi,  Xett,  Turkiya,  A dad, 
annallar,  Osuriya,  Bobil,  Elam,  Sinaxxerib,  Ashshur,  Xumhon,  Akkad,  Shumei: 
Kush,  Taxarka,  Nineviya,  Me tides.
“ N in e v iy a n in g   halok ati  t o ‘g ‘risida  x r o n ik a ” dan
Qudratli 
O su riy a   davlati  halokati  t o ‘g ‘risida  bu  m anba  m uhim  
m a ’lum otlar  beradi.  M a n b a d a   o ‘sha  dav rd a  Old  O s iy o d a   eng  katta 
shaharlardan  biri  O s u riy a   poytaxti  N i n e v iy a   qulashi  bayon  qilinadi. 
Bobil  va  M id iy a n in g   ittifoqda  O su riy a g a   qarshi  j a n g   harakatlari
t o ‘g ‘risida  m a ’lum ot  beriladi.
°  
1
N abopalasar  ning 
10-yilida,  ayor2  oyida,  u  (Nabopalasar)  A kkad 
q o 'shinini  chaqirdi  va  Frot  qirg‘oqlariga  yurdi.  Suxilar  va  xin danaylar3 
ular bilan j a n g g a  kirishmadilar,  lekin  o ‘z o'lponlarini  keltirdilar.
A b  oyida  O su riy a   q o ‘shinlari  Kablini  shahrida  turibdi  va  N a b o ­
p alasar  ularga  qarshi  k o ‘tarildi  va  A b   o y in in g   o ‘n  ikkinchi  kun id a 
O su riy a q o ‘shini b ilan j a n g  qildi  deb x a b a r berdilar.  O suriya qo 'sh in lari 
c hekindilar  va  u  ulardan  katta  o ‘lja  olib,  o suriyaliklarga  kuchli  zarb a 
berdi.  O s u riy a lik la rg a   y o r d a m g a   kelgan  m a n n a lik la r  va  O suriya 
zodag o n lari  asir  olindi.  0 ‘sha  k u n d ay o q   N a b u p a la s a r  Kablini  shahrini 
bosib  oldi.
A b   oyida  A k k a d   podshosi  M ane,  Saxir,  Balix  shaharlariga  q a r­
shi  o ‘z  q o ‘shinini  y u b o rd i;  ularni  u  yerni  o ‘lja  oldilar,  k o 'p la rn i  asir 
qildilar,  ularn in g   m a ’b udlarini  olib  ketdilar.
Ulul  oy id a  A k k a d   podshosi  q o ‘shini  bilan  orqaga  qaytdi,  lekin 
y o ‘l-yoMakay  u  B o b ilg a   X in d a n u   shahri  aholisi  va  unin g   m a ’budlarini 
olib  ketdi.
77

---

Tishrit  oy id a  M isr  va  O su riy a   q o 's h in la ri  A k k ad   podshosi  orqa- 
sidan  у urdi lar  va  Kablini  sh ah arig ach a  yetib   bordilar,  lekin  A kkad 
podshosini  uchratm adilar.  U larn in g   orqasidan  u ning  o 'z i  shoshildi.
A d d a r  oy id a  O suriya  q o 's h in i  va  A k k ad   q o 's h in i  A rrapxa  shahri 
yo n id ag i  M adani  shahrida  o ‘zaro  ja n g   q ildilar  va  O su riy a  q o 'sh in i 
A k k a d   q o 's h in i  oldida  chekindi.  U lar  osuriyaliklarga  kuchli  zarba 
b erdilar va  ularni  Z ab  d ary o sig a   uloqtirib  tashladilar.  U larning e shak  va 
otlarini  tortib  oldilar va  ulardan  katta  o 'lja   bosib  oldi lar.  B osib  olingan 
k o ‘p  sonli  vuklarni  ular  o 'z la ri  bilan  D ajla  daryosi  orqali  olib  o 'tib , 
B obilga  olib  keldilar.
N a b o p a la s a rn in g   1 l-yilida, A kkad  podshosi  o ' z  q o 's h in in i  chaqirdi 
va  Dajla  daryosi  q irg 'o q la rig a   vurdi.  A yyor  oy id a  u  A s h s h u r  shahri 
q arshisiga j o y l a s h d i .  Sivan  oy in in g   [...]   k unida  u  shaharga  qarshi j a n g  
qildi,  lekin  shaharni  bosib  olm adi.  O suriya  podshosi  o ' z   q o 's h in in i 
chaqirdi  va  A k k ad   podshosi  A sh sh u rd an   siqib  chiqarildi.  O suriya 
shahri  Takritaingacha  u  Dajla  q irg 'o q lari  b o 'y l a b   ularning  orqasidan 
yurdi.  A k k a d   podshosi  o ' z   q o 's h in in i  Takritain  q a l ’asiga  kiritdi. 
O su riy a   podshosi  A k k a d   podshosi  q o 's h in l a rig a   qarshi  o ' z   q o 's h in i 
bilan  tashlandi,  ular  Takritain  q a l’asiga  q am a lg a n   edilar.  O 'n   kun 
ularga  qarshi j a n g   qildi.  Lekin  shaharni  ola  bilm adi.  Q a l 'a g a   qam alg an  
A k k a d   podshosi  q o 's h in i  O su riy a g a   katta zarb a berdi.  O su riy a podshosi 
q o 's h in i  bilan  chekindi  va  o ' z   m a m lak atig a  qaytdi.
A ra x sa m a   oyida  m id iy aiik lar  A rra p x a g a   tom on  tushdilar  va 
sh ah arg a  qarshi ja n g   qildilar.
(N abopalasarning)  12-vilida  Ab oyida m id iy alilarN in ev iy a shahriga 
qarsh i[tu rg an larid a],u (K iak sar) shoshildi v a N in e v iy a v ilo y a tid a g iT a rb iz  
shahrini  bosib  oldi.  [Keyin]  u  Dajla  qirg'o qlariga  tushdi  va  A shshurga 
tashlanib  shaharga  qarshi  j a n g   qildi;  shaharni  u  vayron  qildi, jalil  bilan 
uning  ulug'  odamlariga  qarshi q irg'in  uyushtirdi,  u yerda o 'lja  oldi  va uni 
asir oldi.  M idiyaliklarga  [yordam ga]  kelgan, A kkad  podshosi  va qo'shini 
j a n g g a   ulgura  olmadilar,  sh ah ar [olingan  edi].
[A kkad]  podshosi  va  K iak sar  shaharda  bir-birovlarini  k o 'rd ila r 
va  o 'z a r o   tinchlik,  d o 's tlik   ahdini  tuzdilar.  [Keyin]  K iaksar  q o 's h in i 
bilan  o ' z   m am lak atig a  qaytdi,  A k k ad   podshosi  ham   q o 's h in i  bilan  o ' z  
m am la k a tig a   qaytdi.
78

---

(N a b o p a la s a rn in g )  [13-yili]da,  [lyyarj  oy id a  su x iy lar  A kkad  pod- 
shosiga  [qarshi]  q o ' z g ' o l o n   k o 'ta rd ila r  va  d u sh m a n lik   harakatini 
qildilar.  [A k k a d   podshosi]  o ' z  q o ‘shinini  chaqirdi  va S uxu  m am lak atig a 
bordi.  Sivan  o y in in g   4 -k u n id a   u  Frot  o 'rta s id a g i  Raxi-Ilu,  shaharlarga 
qarshi ja n g   uyushtirdi  va  o ‘sha  kun  shaharlarni  o l d i ...A n n a t a   shahriga 
qarshi  u  sharq  to m o n d a n   qam al  qurollarini  ta s h la d i...  D ev o rg a  qam al 
qurollarni  siljitib,  u  sh ah arg a  qarshi  j a n g   uyushtirdi,  lekin  shaharni 
o lm a d i...  O su riy a   po d sh o si  o ‘z  q o ‘shini  bilan  tushdi,  A k k a d   podshosi 
esa  o ‘z  q o ‘shini  bilan  burildi  [o 'z   m am la k a tig a   qaytdij.
(N a b o p a la s a r)n in g   [14-yilida]  A k k ad   podshosi  o ' z   q o 'sh in in i 
chaqirdi,  u m m a n m a n la r   (m idiyaIiklar)  podshosi  esa  A k k a d   podshosiga 
peshvoz  [chiqdi].  [ S h a h a rd a ...  ular]  bir-birlari  bilan  [uchrashdilar], 
A kkad  podshosi  [ o 'z   q o ‘shini  bilan]  va  K iak sar  [o ‘z  q o 's h in i  bilan]
kechib  o ‘tdilar  va  D ajla  daryosi  q irg ‘o q la r i_b o 'y l a b   N in e v iy a g a
qarshi  y u rd ila r...
Sivan  oyidan  A b  o y ig ach a  uchta  j a n g   [ bo 'lib   o ‘td i] ...  A b  oyida, 
|k u n i d a ...  ular  N in e v iy a   shahrini  bosib  oldilar]  va  [b u y u k   odam lar] 
ga  katta  [zarba]  berdilar.  0 ‘sha  k u ndayoq  S in-shar-ishkun  O suriya 
p o d sh o si...  sh a h a rd a   sanogMga  yetib   boMmaydigan  k o 'p   sonli  asirlar, 
oldi,  shaharni  v a y ro n a g a   va  x a ro b a la rg a...  (aylantirdilar)  Osuriya 
[q o ‘shinIari]  po d sh o   oldida  qochdilar, A k k ad   podshosi  q o ‘shinlari  ular- 
ni  [ta 'q ib   qildi].  Ulul  o y in in g   2 0 -k u n id a  K iaksar  o ' z   q o 's h in i  bilan 
o ‘z  m a m la k a tig a   qaytdi.  U ndan  keyin  A kkad  p o d s h o s i...  N asib in  
shahrigacha bordi. 0 ‘lja a s irla r v a q u lla rn i  [ ...d a n ]  va R usani  m am lakati 
N in e v iy a g a  A k k a d   p o d sh o sig a   keltirdilar.
(N a b u p a la s a r)n in g   16-yilida  lyyar  oyida,  A k k a d   podshosi  o 'z  
q o 's h in larin i  chaqirdi  va  O su riy a g a   yurdi.  [Iyyar  oyi]  dan  A raxsana 
oyigacha  u  O su riy a  b o ‘y ic h a   g ‘olibona  yurdi.  A ra x s a n a   oy id a  A kkad 
p odshosiga  y o rd a m g a   U m m a m a la r   k e ld ila r...,u la rn in g   q o 'sh in lari 
o ‘zaro aralash d ilar va O su riy a  taxtiga o 'tirg a n  A sh sh u rb a llit [orqasidan] 
Xarran  shahriga  yurdilar.  D u sh m a n   oldidagi  q o ‘rquv  A shshurballitni 
va  [unga  y o rd a m g a ]  kelgan  M isr  q o 's h in in i  taslim   qildi.  U lar  shaharni 
qoldirdilar va  [Frotni]  kech ib   o ‘tdilar.  A kkad  podshosi  X arran   shahrini 
b o 'y su n d ird i  va  (bu  shahar)ni  oldi.  S a n o g ‘iga yetib  boM maydigan  k o ‘p 
sonli  asirlarni  oldi.  A d d a r   o y id a   A k k a d   p o d s h o s i...  o ' z   m am la k a tig a
79

---

qaytdi,  A k k ad  
p o d s h o s ig a   y o rd a m g a  
kelgan 
U m m a m a la r   [o 'z  
m am la k a tig a   qaytdilarj.