O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

lopi/di.  H ozirgi  vaqtda  afsona  mazmuni  Osuriyaning  qadim gi  poy- 
laxli  Ashshur  shahridagi  qazishm alarda  lopilgan  loy  laxtachalar 
asosida  to 'la qayta tiklangan.  Shuningdek,  ularning  har biriga  dunyo 
qurilishinng  y e tti  hosqichlaridan  biri  to 'g 'ri  keladi.  Bu  afsonaning
55

---

alohida  qism lari  Shunter  davn dayoq  yaralilgan  edi.  Bizgaclia yetib 
kelgan  afsona  mutni  Xammurapi  davrida  tuzilgan.  Bobil  kohinlari 
Bobil shahri xudosi Mardukni koinotni yaraluvchisi deb  bildilar.
Yuqorida  hali  o sm o n   n o m la n m a g a n   va  pastda  y e r  o ' z   nom iga 
ega  b o 'lm a g a n   vaqtda,  boshda  Aju  barchani  p ay d o   qilgan.  M u m m u  
va  Tiam at  birgalikda  siivlarini  aralashtirganlarida,  hali  daraxtlar 
sh a k lla n m a g a n   edi,  qam ish  k o 'r in m a g a n   edi,  hali  x u dolardan  birortasi 
p ay d o   b o 'lm a g a n   edi,  hali  ismlar  ay tilm ag an   edi,  taqdir  a n iq lan m ag an  
edi,  o ‘s h an d a  x u d o la r o s m o n la r o 'rta s id a   y a ra tilm a g a n   e d i...
U lar  unga  u l u g ‘vo r  ziyo ratg o h   q urdilar  va  u  o ‘z  otalari  oldida 
h u k m ro n lik n i  boshladi.  “ S enga  u lu g ‘  x u d o la r  orasida  e 'tiq o d   qilinadi 
q u r ’an g n in g   tengi y o 'q ,   sening s o 'z in g - A n u   endilikda  sen in g  h u k m in g  
q aytarilm as,  u lu g 'la s h   va  tahqirlash  sen in g   qoMingda  b o 'lsin .  Seni 
s o ‘zlaring t o ‘g ‘ri, b u y r u q l a r i n g y o l g ‘on em as, x u d o la r birortasi ham seni 
c h e g aran g n i b o s i b o ‘t m a y d i...  О  M a r d u k ,s e n  bizni q a s o s k o r im iz , butun 
d u n y o   ustidan  podsholikni  senga  beramiz.  Y ig ‘ ilishda  o 'tirs a n g -s e n in g  
s o ‘zing  u lu g ‘vor,  sen in g   qiliching  y e n g ilm a s,  ha  u  d u sh m an larin g n i 
y o ' q   qilsin.  O,  hukm dor,  kim   sen g a  e ’tiqod  qilsa,  uni  hayotini  qutqar, 
y o v u z lik   q ilg a n n in g   esa  ruhini  y o 'q   qil.”  U lar  o ‘z  o 'rta la rig a   kiyimni 
q o ‘y d ilar  va  birinchi  o ‘g ‘il  M a rd u k k a   aytdilar:  “ S en in g   q u r ’ang 
h u k m d o r  barch a x u dolardan  oldinda.  O 'l i m   va  t u g ‘ ilishga  hukm   qil,  ha, 
a m a lg a   oshsin!  O g 'z in g n i  och,  ha  kiyim   g ‘oyib  boMsin,  y a n a   buyur-ha 
b utunligicha  p a y d o   b o 'l a d i ! ”  U  o g ‘zi  bilan  buyurdi-kiyini  y o 'q   b o 'ld i, 
u  y a n a   buyurdi-  kiyim  pay d o   boMdi.  U n in g   otalari  xudolar,  faqatgina 
uni  o g 'z id a n   chiqqan  h u k m n in g   harakatini  k o ‘rib  xursan d   boMdilar 
va  maqtadilar:  Faqat  M ard u k -p o d sh o !  U lar  u n g a  aso,  tax t  va  h u k m ­
ronlikni  topshirdilar  va  unga  d ushm anlarni  y e n g ish   uchun  y e n g ilm a s  
qurol  berdilar.  “ B o r  sen  Tiarnatning  hayotini  ol,  sham ol  uning  qonini 
y ashirin  jo y g a   olib  k etsin ” .  U n in g   otalari  x u d o la r  unga  E nlilning4 
taqdirini  belgiladilar,  uni  om adli  va  qulay  yoMga  yubordilar.  U  o ‘z 
k am onini  y asadi,  qurolni  tanladi,  o 'q n i  k o 'ta rd i,  kam on  ipiga  q o 'y d i. 
u  navzani  k o 'ta r d i  va  uni  o 'n g g a   q o 'y d i.  k a m o n   va  sadoqni  biqiniga 
osdi.  O ' z   oldiga  ch a q m o q n i  q o 'y ib ,  o ' z   ta nasini  y o n a y o tg a n   olov 
bilan  toMdirdi;  u  Tiam atni  o 'r a b   ol ish  uch u n   t o ' r   tayyorladi,  janub 
v a   shim olga,  sharq  va  g 'a r b d a   hech  narsa  c hiqib  ketm asligi  uchun
56

---

4  s h a m o lg a   uni  u sh la sh g a   buyruq  berdi.  Biqinidan  u  otasi  A nuning 
s o v g ‘asi  t o ‘rni  yaqinlashtirdi.  IJ  y o v u z   sh am o l,  b o ‘ron,  ja la n i  yaratdi. 
T o ‘rt  sh am o l  yetti  s h a m o l,  b o ’ronli  sh am o l,  tengi  y o 'q   sham ol  v a   u 
yaratgan  yetti  sh am o ln i  Tiam atni  esankiratish  uchun  q o ‘y ib   yubordi. 
Ular  u n in g  
o rq asid an   bordilar.  H u k m d o r  o ‘zining  buy u k   quroli 
T o 'fo n n i  k o ‘tardi,  u  y e n g ilm a s,  q o ‘rqinchli  shamol  a ra v a g a   chiqdi.  U 
jilovladi  va  “ H alok  etuvchi,  shafqatsiz,  c h o ‘ktiruvchi,  uchib  yuruvchi 
aravani  q o ‘s h d i ...  U  d ah sh a t  kiy im ig a  o ‘rangan  va  uni  boshi  halokatli 
yorqinlik  bilan  belangan.  U  yoMga  tushdi,  s o 'q m o q   b o ‘y ic h a   yugurib 
ketdi,  g 'a z a b la n g a n   Tiam at  unga  yuzini  qaratdi.  U ning  otalari  xudolar 
unga  qaradilar,  x u d o la r  unga  boqdilar.
H u k m ro n   y a q in la sh d i  va  T iam atn in g   b a g ‘rini  k o ‘ra  boshladi. 
U  u n in g   tu rm u sh   o ‘r to g ‘i  K in g a   to'ngMllaganini  eshitdi:  u 5  qaradi: 
uning  (K in g a )  qarashi  xiralashdi.  ( . ..f a q a t )   Tiam at  b o ‘y nini  burm adi. 
O chiq  o g 'z i   bilan  noroziligini  sochdi.  T o ‘fon  hukm dori  o 'z i n i n g   u lu g ‘ 
qurolini  k o 'ta rd i,  quturgan  T ia m a tg a   (aytishga)  yubordi:  “ Tur!  Ha, 
biz j a n g   uy u sh tir’a m iz ” .  Tiam at  buni  eshitib,  aqlini  y o ’qotdi.  Tiam at 
dahshatli  va  baland  guldiradi,  oyoqlari  tovonigacha  qaltiradi,  u  afsun 
qaytarib-qargMsh  tashladi.  Urush  xudolari  esa  qurol  qayradilar.  Tiam at 
va  x u d o la rd a n   en g   donosi  M a rd u k   to'qnashdlar.  Ular j a n g g a   tushdilar, 
urushish  uchun yaqinlashdilar.  H u k m d o r  o ' z  to'rini yeydi  va  uni o ‘radi, 
orqada  turgan  dovulni  u  oldinga  q o 'y v o rd i.  Tiam at  uni  y u tib   y uborish 
uchun  o g 'z in i  o chdi,  M a rd u k   u n g a  sham ol  yubordi,  u  o g 'z in i  y o p a  
olm adi;  shiddatli  sh am o l  uning jism in i  t o ‘Idirdi.  Uning  y u rag i  ushlab 
qolgan edi, o g ‘zi  la n g o c h ilg a n  edi.  U o ‘q  uzdi va uning j i s m i g a  sanchdi, 
uni y e n g d i, uni  halok  qildi.  U ja s a d n i tashladi  va uning ustidan  b o s d i . . . 
X udolar  esa  u ning  y o rd a m c h ila ri  tom onida  y u rad ig an lar  titradilar, 
q o 'r q d ila r   va  orq ag a  qayrildilar,  hayotlarini  qutqarish  u c h u n   ketishga 
urindilar.  Lekin  o 'r a l i b   qolgan  edilar  va  q o ch a  o lm a d ila r...
Yengan T ia m a tg a  u o rq ag a qaytdi, xu d o  Tiam atning oyogMni  bosdi, 
shafqatsiz  qilichi  bilan  u  (unin g )  boshini  majaqladi  va  u n in g   qon 
tom irlarini  kesdi.  U  shim ol  sh am o lin i  uning qonlarini  m axfiy j o y g a  olib 
ketishga  m a jb u r  qild i...
U n in g   otalari  buni  k o 'r i b   bosh lari  k o ‘kka  yetdi  v a   j u d a   x u rsa n d  
boMdilar va  unga  s o v g 'a la r  va  tortiqlar  keltirdilar.  X udo  d a m   ola  turib,
57

---

uning  ja sad in i  kcTzdan  kechirdi.  M a x lu q n in g   ja sad in i  c h i g ‘an o q q a 
o ‘xshatib,  ikki  pallaga  ajratdi.  U n in g   (bir)  pallasini  q o ‘y ib   o sm onni 
to ‘shadi, u zanjirlarni tortdi v a q o ‘riqchi q o 'y d i , suvlarini chiqarm aslikni 
unga  topshirdi. 
U  o sm o n n i  aylanib  chiqdi,  barcha  jo y la rn i  k o ‘rdi, 
girdob  ichidan  N i d i m m u d 6 n i n g   turar  jo y i g a   o ‘tdi,  xu d o   okeanni  va 
E -sharruni  tuzilishini  o ‘rgandi,  u n g a 7  o ‘x sh a sh   q a sr  qurdi  u.  O s m o n d a  
buny o d   qilgan  E-sharru  qasriga  u A nuni;  Enlil  va  Eani  o ' z   slialiarlariga 
y ash ash   uchun  jo y la sh tird i.  U   buyuk  x u d o la rg a   m a n zilg o h lar  yaratdi 
va  zodiak  y u ld u z la r  t u rk u m ig a   o ‘xsh ash   yoritgichlarni  joylashtirdi.  U 
yilni  belgiladi,  uni  q ism larg a  boMdi,  o ‘n  ikki  oyni  uch  y u ld u z   b o ‘yicha 
belgiladi.  S h u n d a n   keyin,  u  k u nlarning  qiyofasini  chizdi,  hech  kim 
adashm asligi  uchun,  x ato   qilm aslik  uch u n ,  ularning  jo y la sh g a n  
jo y in i  aniqlash  uch u n   u  N ib ir 8  m an z ilg o h ig a   asos  soldi.  U  Enlil  va 
Ea  m anzilgohlarini  b u n y o d   qildi,  ikki  to m o n d a n   u  d a rv o zalar  ochdi, 
ch ap d an   va  o ‘ng d an   u  qulflarni  m u s ta h k a m la d i  va  uning  b a g ‘rida 
o sm onni  kuzatuvchi  tepasidagi  en g   baland  nuqtasini  joylashtirdi.  U 
oyni  yoritishga  m a jb u r  qildi,  u n g a  tunni  ishondi,  kunni  bilish  uchun  u 
bilan  kechani  belgiladi,  M a rd u k   x u d o la rn in g   s o ‘zini  eshitdi,  (shunda) 
uni  qalbi  undadi,  u  d o n o   reja yaratdi.  U  s o ‘zga  o g ‘iz  ochdi  va  Ea  aytdi: 
“ M e n   qon  tuflay m an   va  suyaklarni  o la m a n ,  o d a m n i  yarataman"-  odam  
(?),  odam ni  y a r a t a m a n 10,  y ash ash   uchun.  U  x u d o la rg a   xizm at  qilsin, 
ular esa"...