|
G otlarning R im ni qam al qilishi
Zosim Rim tarixchisi, V asr
Zosim V ctsrdagi so 'nggi Rim tarixchisi. Rim im periyasini Avgust
(er. aw . Iu sr) dart A la r ix l( 4 l0 y il) ishg ‘olqilganigachaR im niqisqachct
tarixini yozdi.
R im da d u s h m a n g a elchilik y u b o ris h g a q aror qilindi, qaysiki
ularga y etk azish i kerak ediki, qam al qilin g an lar k elishuvga rozi, fa
qat chidash m u m k in boMgan shartlarda. Lekin ular hali u rushishga
tay y o r edilar, R i m .x a lq i qurolni oldim i, uni d o im o ishlatgani u c h u n
keyingi j a n g o v o r t o ‘q n ash u v la rd a ham u q o 'r q m a y d i . . . Shuni aytish
lozim ki, rim lik lar aniq bilm as edilar, u y e rd a Alarixni o ‘zi bo r edim i,
uni o ‘zi R im n i q a m a lig a rahbarlik qildim i, aniq bilm as edilar? A larix
em as, S tilix o n n in g sobiq tarafdori boMgan b o sh q a varvar yoMboshchi,
A larixni R im sh a h rid a o ‘zi bilan olib keldi degan, sh u n g ach a tarq alg an
o v o z a la r s h u b h asiz, ularni maMum d a rajad a yupantirdi.
. . .E l c h i l a r A l a r i x g a keldilar ... v a senat top sh irg an ishni bay o n qil
dilar. A larix R im xalqi qurol t a q i b , j a n g g a ta y y o r degan m aM um otga
alohida e ’tib o r berib, ularni eshitdi. B u n g a j a v o b a n A larix dedi: “Q alin
o ‘tni siy rag ig a q a ra g a n d a , oson o ‘rish m u m k in ” . B u s o ‘zlarni aytib,
313
elchilarga qaratib qattiq kuldi. Ish tinchlik t o 'g 'r i s i d a g i m u zo k aralarg a
b o rganda, A larix v arv ar ta kabburligini h ar q an d a y m e ’yo rid an osha-
digan s o 'z la r g a m u ro ja a t qildi. U q am aln i, Rim shahrida m av ju d
boMgan oltin va k u m u sh n i, bundan tashqari shahardan u top g an bar
cha uy ashyolarini va u n d a n tashqari v a rv a rla rd an boMgan qullarni
o lm asd an turib, q am a ln i to 'x ta tm a s lig in i aytdi.
Q ac h o n u buni a y tg an d a, elchilardan biri, ag ar Alarix bularni ham -
masini tortib olsa. u oxir-oqibatda R im d a y a s h a y d ig a n la rg a nim ani
qoldiradi deb s o 'r a d i ? “ O m o n lik ” , - ja v o b berdi Alarix. B u n d ay ja v o b -
ni olib, elchilar q am al q ilin g an lar bilan n im a qilish m u m k in lig in i
m u h o k a m a qilish u ch u n , ularga ruxsat berishni so'radilar. K elishuvga
erishib, elchilar A larixni aytganlarini barch ag a yetkazdilar.
Yana unga elchilarni jo 'n a td ila r, u va boshqa tom on bilan ju d a uzoq
so'zlashuvlardan keyin, Alarix Rim shahrini 5000 funt oltin, 30 000 funt
kum ush, 40 0 m in g ipak k o 'y la k , 3000 qizilga b o 'y a lg a n q o 'y terisi, 3000
funt qalam pir toMashiga rozi boMdi. S hahar xazinasida mutlaqo pul
boMmagani uchun, senatorlar o ' z mulklari hajm iga qarab, unga toMov
pulini y ig 'im b o 'y ic h a keltirishlari q a t’iy zaruriyat bo'ldi. Palladiyga
har bir senatorning rnulkiy holatiga qarab, badalni yig 'is h topshirilgan
bo'lsada, u yoki m ulkdorlar bir qismini yashirganlari uchun yoki Rim
shahri to 'x to v s iz va g 'a ra z li y ig 'im la r oqibatida. k a m b ag 'allik k a duch
etilganligi uchun, barcha su m m an i to'liq y i g 'i b ola bilmadi.
...R im lik la r nafaq at x u d o la r tasviri ni liboslaridan m ahrum qildilar,
y a n a
xudolarni b a ’zi oltin haykallarini eritdilar, ularning qatoriga
rim liklar “V irtus” d e b a tay d ig an kuch haykallari bor edi. U y o 'q
qilinishi bilan, hali rim lik lard a qolgan b utun kuch va q a h ra m o n lik y o 'q
b o 'ld i. Shu v a q td a n d iniy ishlarda, b o b o la rn in g odatlarida, tajribali
b o 'lg a n o d a m la rn in g bashoratlari am a lg a oshdi.
Shunday ta rz d a t o 'l o v uchun pul y ig 'ilg a n d a n keyin, im perator2ga
elchi y u b o rish n i m a ’qul topdilar, u bilan b o 'l a j a k tinchlik t o 'g 'r i s i d a
m aslah atlash u v uchun va uni A larix nafaqat pul, Rim zodagonlarini
o 'g 'illa r in i garov sifatida olishni x o h la y o tg a n in i va ana s h u n d ay shart-
larda nafaqat tinchlik, balki
im perator bilan
harbiy ittifoq ahdini
t u z i s h v a rim lik lar bilan birga I ikda, ularga qarshi du sh m an lik niyatida
b o 'lg a n har q an d a y la rg a qarshi yurish qilishiga t a y y o r e k a n in i m a ’lum
314
qilm o q ch i b o ‘ldilar. H u k m d o r s h u n d a y shartlarda tinchlik ahdini tuzish
kerak deb hisoblagani uchun, varvarlarga toMov puli sanab berildi.
A larix esa, Rim shaharliklariga uch kun d a v o m id a shahar devorlarini
tashqarisidagi b ozorga borishga, b u n in g uchun ularga m a ’lum darvo-
zalar orqali c h iq ish g a erkinlik berdi, h a m d a g a v a n d a n g ‘alia olib kelish
im koniyatini berdi.
S h u n d a n s o ‘ng rim lik fuqarolar yengil nafas oldilar va ortiqcha
n a rsa la m i sotdilar, o ‘zlariga kundalik zaru riy narsalarni sotib oldilar,
y oki ularni b o sh q a b u y u m larg a alm ashtirdilar, v arvarlar Rim dan uzoq-
lashdilar va T oskanani bir necha nuqtalarida lager qilib joylashdilar.
R im dagi qullarga kelganda, u larning deyarli barchasi k u ndan kun
shahardan q o c h d ila r va varvarlarga borib q o ‘shildilar, ularda t o ‘planib
qolgan q u llar o m m a s i 40 m in g g a c h a yetdi.
/.
“Virtus”
- "
Oahramonlik”, “K uch”.
2. Imperator - Gonoriy.
Хрестоматия no истории древнего мира. М., 1991. 285-286 стр
Tayanch iboralar: Diokletian, Amond, Gelian, Maksiman Gerkulit, Avreliy
Viktor, Publiy Korneliy Tatsit, "Germaniya" asari, Sivi/is, prefekt, Ammian
Marsellin, Idatiya, Terrakon, Frederik, Teitderin, provinsiya, S a l’vian, Marsel,
"Ilohiy hukmdorlik to'g'risida" asari, fiskka, Alarix I, Gonoriy
315
Do'stlaringiz bilan baham: |
