O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Gay.  Digestlar,  X IX , 2, 25, 3;  6
Ijaraga  oluvchi,  barchasini  ijara  t o ‘g ‘risidagi  qonun  b o ‘yicha  qili­
shi  kerak.  E n g   av v alo   kolon  o ‘z  v a q tid a  ishlov  berilm agani  sababli, 
imeniya  y o m o n la s h m a s lig i  uchun  qishloq  x o ‘ja lik   ishlarini  m u d d a tid a  
bajarilishiga  g ‘a m x o 'r l i k   qilishi  lozim.  B u n d an   tashqari,  u  ular  butun 
boMishi  uchun,  villalar  t o ’g 'ris id a   g ‘a m x o ‘rlik  qilishi  lo zim ...  Tabiiy 
ofatlar  ijarachiga  z a ra r keltirmasligi  lozim;  a g a r hosil  o ‘ta  zarar k o ‘rgan 
boMsa,  lekin  m o ‘tadil  y o ‘qotishlarni  u  o so y ish ta  o'tkaz^shi  kerak, 
chunki  o d a td ag id an   baland  d arom ad  undan  tortib  olinm aydi.  Biz  buni 
naqd  pulga  ijaraga  oladigan  kolonlar t o 'g ' r i s i d a   aytdik:  k o lo n -ch o rik o r
288

---

m u lk d o r  bilan  h am k o rlik   huquqi  b o 'y i c h a   foydani  ham,  zararni  ham  
b o 'lis h ad i.
Q u l l a r
P o m p o n i y .  D i g e s t l a r   XV.  I,  4.  1-2
Pek u liy -b u   x o 'ja y in d a n   alohida  kirim -chiqim   daftariga  kiritadigan 
(m u lk ) em as, x o 'j a y i n   o 'z i, o ' z  hisobini  qulni  h is o b id a n fa rq la b  ajratgan 
mulkdir,  x o 'ja y in   qulni  pekuliyini  t o 'la   tortib  olishi, yoki  k o 'p ay tirish i, 
yoki  kam aytirishi  m u m k in ,  qul  n im a  qilganini  em as,  balki  x o 'ja y in  
qu ln in g   pekuliyini  o 'r n a tis h   uchun,  n im a  qilg anini  hisoblash  k e ra k ... 
S hundan  k o 'rin a d ik i,  pekuliy  x o 'ja y in n i  ruxsatisiz  ega  b o 'lg a n  
narsa  em as,  balki  u n in g   xohishi  b o 'y ic h a ,  ak sin c h a   qul  x o 'ja y in d a n  
o 'g 'i r l a g a n i   ham   pek u liy g a  kirar edi,  lekin  bu  bun d ay   emas.
U l p i a n .  D i g e s t l a r  XV,  1,  7,  4
P ekuliyda  h ar  xil  m ulk  b o 'lis h i  m u m k in ,  va  k o 'c h a d ig a n   va 
k o 'c h m a s . . .
M a r t s i a n .   D ig e s tla r,  XV,  1,  40,  1
Savol  tu g 'ila d i,  pekuliy  qan d ay   v u ju d g a   k eladi?  Q ad im g ila r  sh u n ­
day  aniqlaydilar:  p ek u liy -b u   x o 'ja y in   u n g a  berishi  m ajb u r  b o 'lg a n  
b u y u m la rd a n   tashqari,  qul  oladigan  buyum lar.  X o 'ja y in   beradigan 
tunika  v a   shunga  o 'x s h a s h la r,  pekuliy  emas.
Хрестоматия no  истории  древнего мира.  М.,  1991.  271-272 стр