O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Хрестоматия  no  истории  Оревнегомира.  М.,  1991.  204-207 стр
235

---

P l u t a r x .   R o m u l
I.  Rim  shahri o ’/i n i n g  buyuk va barcha xaiqlarga yetib borgan nomini 
kim dan va q an d ay  sababga k o 'ra  o lganiga.yozuvchilarni fikri bir xil emas. 
Bir  xillar  pelasglar  butun  dunyoni  kezib  chiqib  va  yer  yuzasini  deyarli 
b a rc h a x a lq larin ib o 'y su n d irib , u  y e r g a k o 'c h i b  kelib o 'z  qurollarini kuchi 1 
sifatida  shaharni  ataydilar.  Boshqaiarni  tasdiqlaricha,  Troya  olinganidan 
s o ‘ng  k em ag a  chiqishga  ulgurgan  kam  sonli  q ochoqlar  shamol  bilan 
Etruriya  q ir g 'o g 'ig a   yetib  keladi lar  va  Tibr  daryosi  yuqorisida  langarda 
turadilar. Ayollar katta qiyinchilik  bilan  suzishni  o 'tk a z d ila r va  ju d a   azob 
chekdilar  va  m ana  ko'rinishidan  boshqalardan  urug'i,  aslzodaligi,  aqli 
bilan  dugonalaridan  ustun  bo'lgan  qan d ay d ir  Roma  kemalarni  yoqish 
fikrini berdi. U lar shunday qildilar: boshqa erlai  g'azablandilar, lekin keyin 
k o 'n ish g a   m ajbur  bo'ldilar  va  Pallantiy yaqinida  o ‘rnashdilar,  tezda  ular 
kutganidan  ham m asi  yaxshi  bo'ldi-tuproqni  hosildorligi  m a ’lum  bo'ldi, 
q o 'sh n ilar  ularni  d o 's to n a   qabul  qildilar,  ular  Rom ani  hurmatni  barcha 
belgilari  bilan  hurmat-izzat  qildilar.  shuningdek  shaharni  uning  nomi 
bilan  atadilar,  unga  asos  solishning  sababchisi  u  edi. Aytishlaricha,  o 's h a  
vaqtdan  ayollarga  qarindoshlari  va  eriarini  lablaridan  o 'p ish   odat  tusiga 
kiradi,  shuning  uchun  ular  kemalarga  olov  berib,  erlaridan  g'azabini 
k echirim ga  alm ashishlarini yolvorib  s o 'ra b ,  avnan  shunday  o 'p ib ,  o ' z  er­
iarini  suydilar.
II.  S h u n d a y   fikr  ham   bor,  g o 'y o k i  sh ah arg a  nom ni  Itala'ni  qizi2 
va  E neyga  tu rm u s h g a   chiqqan  L e v k ariy a3  R o m a   bergan.  B oshqaiarni 
fikricha,  O d issey  va  K irk aJdan  tu g 'ilg a n   R o m a n   asos solgan,  b o sh q alar 
D io m e d '  to m o n id a n  
T royadan  j o 'n a t g a n   E m a tio n f,ning  o ' g ' l i   Rom , 
b oshqalar  q a c h o n lard ir  Fessaliyadan  L idiyaga,  u  y e rd a n   Italiyaga 
k o 'c h ib   kelgan  etrusklarni  h aydab  y u b o r g a n . ..  Latinlarni  tirani  R om is 
asos  solgan  deb  aytadilar.  Hatto  sh a h a r  R om ul  sharafiga  asos  solingan 
deb  t o 'g ' r i   fikrlaganlar  ham  uni  kelib  chiqishi  to 'g 'r i s i d a   turlicha 
fikrlaydilar.  B irovlar  u  Eney  va  F o rb a n t’ning  qizi  Deksiteyni  o 'g ' l i ,  
o ' z   ukasi  Rom   bilan  kichik  bolaligidan  Italiyaga  kelib  qolg an   deb 
fikrlaydilar.  D a ry o   b o 'lin g a n  j o y d a ,  bolalar  b o 'lg a n d a n   boshqa  barcha 
kem alar  halok  b o 'la d i,  bolalar  b o 'lg a n   k e m a   sekin  q irg 'o q q a   (aqaladi. 
kutilm agan  o m o n   qolgan  bu  jo y n i  Rim   deb  ataydilar.  B o sh q alarn in g  
aytishicha,  R om ulni  y u q o rid a   s o 'z   yuritilgan  T ro y a n k a n in g   qizi  Roma,
236

---

T e le m a x n in g   o ' g ' l i   L atinning  xotini  t u g ‘adi.  O dissey  va  K irkaning 
o ‘g 'li;  Italiya  a n ’anasi  b o 'y ic h a ,  F av n 8  va  nimfa  M arikani  o'gMi  xotini 
R o m a   tu g 'a d i.  U chinchilar,  u  Eney  va  L av in iy a4ning  qizi  E m iliy an in g  
A re s ,ndan  p a y d o   b o 'lg a n   o 'g ' l i   edi.
Nihoyat, uning tug'ilishi to ‘g ‘risida о 4 a  afsonaviy hikoyalar m a v ju d ...
III. 
E n g l i a q i q a t g a t o 'g 'r i  v a e n g к о ' p d a lilla rb ila n   m u sta h k a m la n g a n  
tarazlarni  uni  asosiy  belgilari  bilanbirinchi-  bor  yuno n larg a  Pepa- 
retosdan  D io k l"  t a k lif   qildi.  Uni  hech  qan d ay   o 'z g a ris h s iz   Fabiy 
P ik to r12  qabul  qildi,  ular  o 'rta s id a   b a 'z i  kelishm ovchiliklar  b o 'ls a d a , 
ularni  h ik o y a sin in g   m azm u n i  quvid ag ich a:  A lbada  E ney n in g   avlodlari 
podsholik  qiladi  va  vorislik  qilish  tartibi  ikki  aka-uka  N u m ito r  va 
A m u liy n i  h o k im iy a tg a   keltiradi.