O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

xudo Aresning laqabi.
Хрестоматия no  истории  древнего мира.  М.,
  / 9 9 7  
178 стр
Afina  davlati  fuqarolarining  huquqi
P lutarx.  Solon
XV II. Sh u n d a y  qilib, D rak o n n in g  Solon qotiIIik t o ‘g ‘risidagi q onun- 
lardan  boshqa  b a rc h a   qonunlarini  b ekor  qildi;  jin o y a tc h ik a rn in g   shaf- 
qatsizligi  uchun ja z o la rn i  kuchaytirdi:  barch a jin o y a tla r uchun  bir ja z o - 
o ‘lim  ja z o si  b elgilangan  edi;  s h u n d a y   qilib,  bekorchilik  uchun  hukm  
qilin g an lar  h a m   o ‘lim ja z o s ig a   d u c h o r  qilin ar  edilar  va  sabzavot  yoki 
m evalarni  o ‘g ‘ irlaganlar ham  s h u j a z o n i   to rtar edilar, odam   oMdirganlar 
h am ,  dinsizlar  h am .  Sh u n in g   uchun  key in ch alik   D e m a d n i n g 1  “ D rakon 
qonunlarni  siyoh  bilan  em as,  qon  bilan  y o z d i ”  degan  iborasi  m a s h h u r 
boMdi.  D ra k o n d a n   n im a uchun  u j in o y a tla r n in g  katta qism i  uchun o ‘lim 
ja z o s in i  belgiladi  d e b   s o ‘raganlarida  m a y d a  jin o y a tla r  bu j a z o g a   loyiq, 
kattasi  uchun  esa  katta ja z o n i  topa  o lm ag an in i  aytdi.
XVIII.  Ik k in ch id an ,  avval  boMganidek  barcha  oliy  m an sab larn i 
boylarga  qoldirish  uchun,  oddiv  xalq  bajarishda  ishtirok  e tm a g a n  
boshqa  m a n s a b la rg a   q o 'y is h   uchun,  S olon  fu q aro lar  m ulkini  baho- 
lash  tartibini  kiritdi.  Kim  mahsulotlarni  quruq  va  suyuq  holda  500 
hajm da  ishlab  chiqarsa,  uni  birinchi  qilib  q o ‘ydi  va  ularni  “ Penta- 
k o s io m e d in r ’lar2,  ikkinchi  qilib,  otni  boqa  oladigan  yoki  300  hajm da
199

---

ishlab  chiqaradiganlarni  q o ‘ydi;  ularni  “suvoriylarga  m ansublar”  deb 
atadilar;  “zevgitlar”  deb  uchinchi  senz  odam lari  ataldi,  ularda  u  yoki 
bu  m ahsulotlar  200  hajm da  bor  edi.  Q olganlarning  ham m asi  “fet” lar 
deb  ataldi;  ularga  u  hech  qanday  mansablarni  bajarishga  ruxsat bermadi; 
ular  xalq  kengashida  ishtirok  etishlari  bilan  va  sudya  boMishlari  bilan 
boshqaruvda  qatnashdilar.  Oxirgisi  hech  nim ani  bildirmaydigan  huquq 
boMib  k o ‘rinsa-da,  keyinchalik  katta  aham iyat  kasb  etdi,  chunki  m uhim  
ishlam ing  katta  qismi  sudyalarga  t o ‘g ‘ri  keldi.  Hatto  Solon  u  yoki  bu 
ishlar  b o ‘yicha  hukm lar 
m an sab d o r  shaxslarga  berdi,  h am da  sudda 
appelyatsiya  qilishga  imkon  berdi. Aytishlaricha,  qonunlar  m atnida  k o ‘p 
sonli  qarama-qarshiliklar,  b a ’zi  noaniqliklar  boMsa-da.  Solon  sudlar 
ahamiyatini  oshirdi:  S huning  natijasida  m unozarani  qonunlar asosida  hal 
qilish m u m k in   boMmagan vaqtda, h a m m a  vaqt sudyalarga ehtiyoj tugMldi 
v a  maMum  m a ’noda  ular qonunlar ustidan  hokim lar edilar.
XIX . 
S olon h ar yili alm a sh a d ig a n  arx o n tlard an  A re o p a g  kengashini 
tuzdi; o ‘zi ham   sobiq arxont sifatida un in g  a ’zosi edi.  Lekin  q a r z l a r y o ‘q 
qilinishi bilan x a lq d a  tugMlgan d i m o g ‘dorlik va keskin niyatlarni k o ‘rib, 
u har bir 4 fildan  100  kishi  s a y la n a d ig a n   ikkinchi  ken g ash n i t a ’sis qildi. 
U  bu  k e n g a s h g a   x alqdan  oldin  ishlarni  m u h o k a m a   qilishni  topshirdi 
va  hech  bir  ishni  oldindan  m u h o k a m a   q ilm asd an   xalq  yigMniga 
kiritishga  yoM  q o ‘y m aslik n i  jo r iy   etdi.  “ Yuqori  k e n g a s h g a ”3  h a m m a  
narsa  ustidan  nazo rat  qilish,  q o n u n larn i  h im o y a   qilishni  topshirdi:  u 
ikki  k engash  a so sid a   id ora etilgan  -  dav la t  k am ro q   te branadi  v a  xalq q a 
k o ‘proq  tin ch lik   beradi  deb  hisobladi.