3-mavzu. Er. avv. I mingyillikda Q adimgi Eron va
0 ‘rta Osiyo
l - § . M idiya. Er. avv. VI asr oxiri - V asr boshlarida
A h m o n iy la r E roni davlati
M idiyani yuksulishi va halokati
M idiyaning yuksalishi va halokati. Gerodot.
96.
O su riy alik lar yuqori O s iy o d a 520 yil I d a v o m id a hum k ro n lik
qildilar. Birinchi b o ‘lib ulardan m id iy alik lar ajralib chiqdilar. U lar
osuriyaliklar bilan ozodlik uchun k u rash d ilar va qullik zulm ini a g 'd a rib ,
ozodliklariga erishib, ja s o r a t k o ‘rsatdilar.
101. D eio k m idiya xalqini birlashtirdi va ular ustidan huk m ro n lik
qildi. M idiya qabilalari oltita: Buslar, Paretakenlar, Struxatlar, Ari-
zantlar, Budilar, M aglar. Shu qabilalardan m id iy a xalqi tashkil topgan.
102. D e io k n in g Fraort nomli o ‘g ‘li bo r edi, 53 yil
podsholik
qilgan, otasi oMimidan keyin po d sh o lik hokim iyatini m ero s qildi.
F raort p o d sh o boMgach, birgina m idiy alik lar ustidan
huk m ro n lik bilan
qanoatlanm ay, fo rslarga hujum qildi. U la r unin g hu ju m ig a birinchi
u ch rag an va b o ‘ysin d irilg an edilar. K ey in ikkovi ham kuchli, xalqlarni
o ‘z hokim iyati ostida tutib, u O siy o n in g b o sh q a xalqlarini birin-ketin
b o ‘y sin d ira boshladi. N ih o y a t, aynan N in d a y ash a g a n va ilgari
barcha
ustidan h u k m ro n lik qilgan o suriyaliklarga qarshi u ru sh g a bordi. B arch a
ittifoqchilar o suriyaliklardan ajralib ketgan va ularni y o l g 'i z qoldirgan
b o ‘lsalarda, lekin u m u m a n osu riy alik lar y ax sh i a h v o ld a edilar.
U larg a
qarshi y urish vaqtida 23 yil podsholik qilgan Fraort halok b o ‘ldi; va u
bilan birga q o ‘shinining katta q ism i nobud b o ‘ldi.
103. Frao rtn in g oMimi bilan h okim iyatni D eio k n in g nevarasi
K iak sar m ero s qildi. Aytishlaricha, u ajdodlaridan ham ja n g a riro q edi
va O siy o n in g b o ‘y sindiri!gan xalqlarini birinchi b o ‘ lib, qurol usuliga
k o ‘ra, alohida harbiy q ism larg a b o ‘ldi: nayzachilar, kam o n o tuvchilar
va suvoriylar; ilgari b u larn in g barchasi farqsiz aralash g an edi. U kun-
tu n 2 bilan alm a sh g a n d a lidiyaliklar bilan urushdi, u boshchiIigida
butun yuqori O siy o G alis daryosini u
to m o n ig a c h a birlashdi; keyin
o 'z i g a qaram barcha xalqlarni t o ‘pladi va otasi uch u n o 'c h olish va bu
shaharni bosib olish uch u n N in g a qarshi urushga bordi. O suriyaliklar
102
ustidan g 'a la b a d a n s o ‘ng, K iak sar N inni q am al qildi; Protofining o ‘gMi
podsho M adiya boshchiligida katta s k i f q o ‘shini pay d o boMdi. Skifiar
O siyoga o ‘zlari Y evropadan hay d ab y u b o rg a n kim m eriylardan keyin
bostirib kirdilar; q o c h a y o tg a n k im m e riy la rn i t a ’qib qilib, ular M idiya
yeriga kirdilar.
104.
M id iy alik lar skitlar bilan urushdilar,
lekin yengildilar, O siy o
ustidan h u km ronlikni y o ‘qotdilar. skifiar uni egallab oldilar.
106. Skifiar O siy o ustidan 28 yil d a v o m id a h u k m ro n lik qildilar, o ‘z
isrofgarchiliklari va b u z g 'u n c h ilik la ri bilan butun O siyoni xonav av ro n
qildilar va taladilar. B u n d an tashqari, u la r har bir xalqdan tegishli
xiroj oldilar, skifiar bosqin qildilar va u yoki bu x a lq n in g m ol-m ulkini
taladilar. K iaksar va m id iy alik lar bir kuni ularni b a z m g a ta k lif qildilar,
mast q ildilar va y o ‘q qildilar. M id iy a lik la r podsholikni ana sh u n d ay
qutqardilar va ilgari o ‘zlarida boMgan h o k im iy a tg a y a n a ega boMdilar,
bundan tashqari ular N inni b o ‘ysin d ird ilar va osuriyaliklarni o 'z la r ig a
qaram qildilar. Bobil viloyati bun d an m ustasno.
107.
Qirq yil po d sh o lik qilib, K iak sar v a fo t etdi, bunga skifiar
hukm ronligi ham q o ‘shiladi, undan keyin ho k im iy atn i K iak sarn in g
o ‘gli A stiag m ero s qildi.
127. 0 ‘zlariga yoMboshchi to pgan forslar ozodlikka erishishga tay
yor edilar, chunki ular m idiyaliklar hukm ronligidan anchadan buyon
azob chekar edilar. K irning bunday tayyorgarliklarini bilib, A stiag uni
xabarchi orqali o ‘ziga chaqirdi; lekin Kir A stiag istagidan ilgariroq
oldiga kelishini xabarchi orqali podshoga eMon qilishni buyurdi. Bu
javobni eshitgan A stiag G arpagni lashkarboshi etib tayinlab, barcha
midiyaliklarni qurollantirdi. Yurishga chiqgan m idiyaliklar forslar bilan
uchrashdilar, j a n g d a ularning faqat bir qismi, aynan fitnada boMmaganlar
ishtirok etdi, boshqalar forslar tom oniga ochiq o ‘tdilar; k o'pchilik ja n g
qilishni xohlam adi va qochdi.
128. Faqat sh u n d a A stia g M id iy a q o ‘shini sharm andali yengil-
gani t o ‘g ‘risida bildi va dahshatli hayqirdi; “ K ir yaxshilik k u tm a sin !” .
K eyin shu lahzada bashoratchilarni chaqirdi, ular unga Kirni q o ‘yib
yubo rish n i m aslah at bergan edilar, ularni p a rch in lash g a a m r qildi,
keyin sh a h a rd a qolgan m idiyalikni o ‘sm ir va keksalarni qurollantirdi.
Ular bilan y u rish g a j o ‘nab, forslar bilan j a n g qildi,
u yengildi, o ‘zi tirik
103
asir tushdi, u bilan birga b o 'lg a n m id iy alik lar j a n g d a halok bo'ldilar.
130.
O 't t i z besh yil d a v o m etgan A stiag podsholigi s h u n d a y tugadi.
M id iy alik lar A s tia g n in g shafqatsizligi oqibatida forslarga bo'y su n d ilar.
M id iy alik larn in g G alis daryosi u t o m o n i d a - O s i y o ustidan hukm ronligi
128 yil dav o m etdi, lekin skitlar hukm ro n lig i vaqtini hisoblash kerak
em as. K eyinchalik ular afsus qildilar. D o ro g a qarshi q o 'z g ' o l o n
ko'tardilar, lekin j a n g d a yengiIdilar va y ana q a ra m bo'ldilar. A stiagga
K ir hech q a n d a y z a ra r y e tk a z m a d i va uni o ' z oldida o 'lim ig a c h a saqladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
