O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

I. 
Xamat-er.avv IX asrning II yarm ida Damashq o'z qudralining yuqori
cho ‘qqisiga chiqdi va hukmronligi ostida butun Suriya va Falastinni birlashtirishga
harakat qildi. Ushbu matnda tasvirlangan Xamat davlatining о 'z mustaqilligini
saqlab qolish uchun Damashq tazyiqiga qarshi muvafaqqiyatli qarshiligi tub
bw ilish lahzasi bo 'Idi. Xamat podshosi Damashqning bosqinchilik harakatiga
qarshi harakatini tavsijlaydi.
D a n u n iitla r podshosi A zita v a d d i y ozu vi
Danuniitlar podsh osi A zitavaddi yo zu vi 1947-yil Q oratepadan
(Turkiya) topilgan bo 'lib, ikki tilda (Finikiya va Xett) yozilgan. Main
er. aw . IX asrning so 'nggi choragida tuzilgan.
M en - A zitav ad d i, Vaal y o rlaq ag an , V aalning quli, qudratli er- 
kak, d an u n iitlar podshosi. Vaal meni danuniitlarga ota va o n a qilib 
q o 'y d i , m en danuniitlarni jo n la n tirish im uch u n m en A d an Vodiysi 
yerlarini qu y o sh chiqishidan uning b o tish ig a c h a kengaytirish uchun 
va m en in g v a q tim d a d anuniitlarda h ar q an d a y faravonlik, m o ‘l- 
k o 'llik va to 'k in lik b o 'lg a n
edi. Va m en Paxridagi buzilganlarni 
qayta 
tikiadim va otlarga, qalqonlarga qalqon, q o 's h in g a q o 's h i n
97

---

q o ‘shdim - Vail v a m a 'b u d a l a r m a rh am ati bilan men d im oqdorlarni 
y a n c h d im , m a m la k a td a boMgan y o vuzlikni y o ‘q qildim , va h u km ronlik 
uyim farovonligini t a ’m in la d im ... Va m en otam taxtiga o ‘tirdim va 
po d sh o lar m e n g a qarshi d u sh m a n lik qilsalar-da - odilligim, donoligim
va q a lb im n in g oehiqligi b o ‘yicha barcha p odsholar bilan tinchiik 
tuzdim . Va m e n barch a ch ek k alard a, c h e g a ra lard a kuchli m u d o faa 
inshootlari qurd im , y o v u z odam lar, q ism la r boshligM boMmagan jo y d a
M o p sh a U y ig a qaram boM maganlar o ‘z oyogMm ostiga ta shladim .
Va jo y la r d a dan u n iitlar tinch yashashi uchun qishloqlar qurdim va 
m e n g a c h a o ‘tgan barcha p o d sh o la r b o 'y s u n d ir a olm agan g ‘arbdagi 
kuchli m am lak atlarn i m en b o ‘y s u n d ird im . M en Azitavaddi ularni 
qaram qildim , aholisini esa sharqdagi chegaralariniga, danuniitlarni 
esa yerg a k o ‘chirdim . Va ular danuniitlar m e n in g kunlarim da A d an a 
V odiysining barcha jo y la rid a quyosh c hiqqan to m o n d an u botgan 
jo y g a c h a yashadilar. H atto ilgari xatarli boMgan, o d a m la r y u rish g a
q o 'r q q a n yoMlarda m e n in g k u n la rim d a ... Vaal va m a ’budlar m arham ati 
bilan va barcha k u n la rim d a moM-koMchilik v a sh ukronalik va t o ‘kinlik 
va danuniitlarda va barcha A d an V odiysida tinchiik boMdi. Va m en bu 
shaharni qurdim va unga A zitavaddi nom ini berdim , chunki Vaal va 
R e s h e f meni q u rish g a y u b o rd ila r va m en V aalning sharofati bilan va 
R esh efn in g sharofati bilan moM-koMchilikda, sh ukronalikda, toMcin- 
likda, tinchlikda qurdim , A dan vodiysi va M o p s h a n in g tayanchi boMib 
x iz m a t qilishi u chun, m e n in g k u n la rim d a A dan vodiysi m am la k a tid a
j 
moM-koMchilik va r o h a t-fa ro g ‘at boMgan edi va m en in g k unlarim da 
danuniitlarda toliqqan o d am y o ‘q edi. Va bu shaharni qurib, unga Vaalni 
jo y la sh tird im . B arch a m a ’b u d lar tasviriga qu rb o n lik la r majburiyati: har 
yillik buqalarni q u rb o n lik keltirish, q o ‘yni yerni sh udgorlash vaq tid a 
i 
keltirish, o ‘rim p a y tid a 
keltirish va Vaal A zita v a d d ig a hayot bilan 
y orlaq ay d i va k o ‘p yil va yaxshi podsholik, barch a po d sh o lar ustidan 
j 
kuchli h o k im iy a t bilan y o rlaq ay d i - Vaal v a shaharni barcha m ab u d alari 
| 
A z itav ad d ig a uzoq kunlik va 
k o ‘p yillik va e z g u podsholik qilish, 
barcha p o d sh o la r ustidan kuchli h o k im iy a t bersin. Va bu sh ah ar non 
va vin o bilan moM-koM boMadi, u n d a y a sh a y d ig a n xalq yirik q o ram o l 
va q o ‘ylarga, n o n va v in o g a egalik qiladi; va soni k o ‘payib ishlaydi(?) 
Soni k o ‘payib A z ita v a d d ig a va M o p sh a uyiga. Vaal v a m a ’budlar uchun
98

---

xi/.mat qiladi. A g a r q a n d a y d ir po d sh o v a p o dsholardan, zodagon va 
/.odagonlardan yoki q a n d a y d ir o d am bu lavhalardan A zitavaddi ismini 
o 'c h ir ib o ‘z ismini y o z s a yoki bu shaharni istab va A zitavaddi qilgan 
bu lavhalarni y o 'q qilsa va b o sh q a lavhalarni qilsa va o ‘z ismini ularga 
yozsa, u o clik o 'z lig id a n , nafratlanib yoki a c h ch iq lan ib lavhalarni olib 
tashlasa. lining tan g rin in g o 'g 'illa r in i, butun u ru g 'in i, o 's h a podsholik 
qiladiganni va o 's h a podshoni va o 's h a o d a m n i kim b o 'lm a s in yerni va 
abadiy q u y o sh n i y aratg an S a m o hukm d o ri va el y o 'q qilsin. Azitavaddi 
ismi esa qu y o sh va oy ismi kabi to ab ad saqlanadi.