O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Dion Kassiy. Rim tarixi
Dion K assiy Oktavian senate!a о 'z hokimiyatidan
“voz kechgani-
dan ” keyin bo ‘Igan voqecmi keltiradi.
Sezar buni o 'q i g a n paytda senatorlarni turli xil h is -tu y g ‘ular chul- 
g ‘adi. B a ’zilar uni m aq tash g a botinm adilar, b o sh q alar istamadilar, 
lekin u o ‘qigan vaqtda va undan keyin tez-tez qichqiriqlar k o ‘tarildi: 
unga y ak k a h u k m ro n lik n i olishni s o ‘radilar. B un in g m aqbulligi haqida 
har xil v a jla r k o ‘rsatdilar. Q aysiki uni m utloq h okim iyatni qabul 
qilishga m a jb u r q ilm ag u n ch a, uning foydasi t o ‘g ‘risida har xil vajlarni 
keltirdilar. Shu vaqtni o ‘zida, u m u s ta h k a m h im o y a g a ega boMishi 
uchun, uni q o ‘riq c h ila rig a 2 baravar haq toMash t o ‘g ‘risida q aror qildilar. 
U s h u n d a y qilib, g o ‘yoki adolatli tarzda m o n arx iy an i o ‘rnatishni istadi.
Shu yoM bilan u senatning va x a lq n in g obroMga tayanib, o ‘z 
h u km ronligini m u stah k am lad i. U respublikachi boMib k o ‘rinish ista- 
gida, barcha ijtim oiy ja m o a ishlari rahbarligini 
va g ‘a m x o brligini 
o ‘ziga oldi, u barchp provinsiyalarni b o sh q arm aslig in i aytdi. U senatga 
z a if provinsiyalarni qaytardi, chunki u la r tinchlikda y ash ab , u ru sh m a s 
edilar, o ‘ziga esa kuchlilarni oldi. Q aysiki ular ishonchsiz va xavfli
285

---

edilar. yoki c h e g a ra d a d u sh m a n la rg a ega b o 'lib , yoki o 'z la ri katta 
isyonlarga qobiliyatli edilar. S o 'z d a bu, g o 'y o k i senat im periyaning 
e n g yaxshi q ism larid an daro m ad larn i x a v fsiz olishi uchun qilindi. 
U esa xav fd a b o 'l i b va m e h n a t qildi, a m a ld a esa sen ato rlar qurolsiz, 
urush qilishga qobiliyatsiz va faqat u q u ro lg a ega b o 'lib , askarlarni 
t a ’m inotini am a lg a oshirdi.
A na s h u n d a y tarzda, senat va x a lq n in g barcha vakolatlari Avgust- 
ga o 'td i, sh u n d an haqiqiy y ak k a h okim lik t a ’sis etildi. R im liklar 
y a k k a hok im lik n o m d an sh u n d ay d a rajad a 
nafratlanar edilarki, o ' z
im peratorlarini d iktator ham , podsho ham deb ataniadilar. Butun davlat 
h okim iyati ularga tegishli b o 'lg a n i u chun, davlat m o n a rx iy a b o ' 1 ishi 
m u m k in e m a s edi.
H H. Трухипа. История древнего Рима. М., 1996
. 
188-189 стр
Tayanch 
iboralar: 
Sezar, Sitseron, fuqarolik ishlari, Sezarning xasadchilari,
Alp. lspaniya, Korduba, Rona daiyosi, Plularx, gall, Luara, Sena, Domisian,
Aleziya, Pirenev yarim oroli, Pompey, Sezeliy Flav, Marl ida, Oklavian, I ,epid, Brut