O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Verres ustidan qozonilgan g'alaba. xalq o'rtasida Sitseronning
m avqeini g 'o ya t darqjada oshirih yuboradi va bundan buyon uning
davlat m ansablarida tobora yu qori ко 'tarilishiga keng y o
7 
ochadi.
Sitseron nihoyat, 63-yilda eng oliy davlat lavozim i konsullikka saylanadi
va shu kundan boshlab, Rim jam iyati davlatm and doiralarining
rahnam osiga, dem okrat guruhlarning ashaddiy dushmaniga aylanadi.
44-yil Sezar о ‘Idirilganidan keyin, respublika tuzumining yangit-
dan tiklanishiga chuqur umid b o g ‘lagan Sitseron, yan a siyosiv fa o li-
ya tg a qaytadi. Antoniyga qarshi ayovsiz kurash boshlaydi; Antoniyga
qarshi yozilgan va Demosfenga taqlidan
“
F ilippiklar” deb atalm ish
о 'n to ‘rtta maxsus nutqda yangidan bosh ко ‘tarib kelayotgan istibdod
da'vogarining kirdikorlarini va yovu z niyatlarini fosh etadi. Shu
m tlqlar uchun Sitseronning nomi proskripsiya ro 'yxatiga kiritilib, er.
avv. 43-yilda Antoniv odainlari tomonidan kallasi kesiladi.
Qadimgi zamonlarda Sitseronning 150 ga yaqin nutqi nashr etilgan
bo ‘Isa, bizga qadar shulardan 58 tasi yetib kelgan. Bulardan tashqari,
falsafa mavzularidayOzilgan 12 taasar, notiqlik nazariyasi va tarixiga doir
7 ta risola va 800 ga maktub asrlar tofon iga chap berib, omon qolgan.
IV. 
... U eng k o ‘p sonli va o^zining a y b la rin in g eng m uhim dalillari 
va izlarini Sitsiliya p rovinsiyasida qoldirdi, qaysiki u uch yil d a v o m id a
s h u n d a y q iynadi v a ta lo n -ta ro j qildiki, uni avvalgi holatida qayta tiklash 
m u tla q o m u m k in e m a s edi va uni faqat k o ‘p yildan keyin sotilm as 
p retorlar yo rd a m i bilan biroz qayta tiklash m u m k in . (13) Verres pretor 
boMgan vaqtda, sitsiIiyaliklar uchun ularni o 'z la rin i qonunlari h am , bizni 
senatni qarorlari ham , u m u m in s o n iy h u q u q la r ham y o ‘q edi. Sitsiliyada 
h ar bir kishiga bu o d a m n in g c h ek siz o c h k o ‘zligi va s u is te ’m olidan 
c h e td a qolgan n a rsa g in a tegishli, - sh uning u ch u n k i, buni u k o ‘rm adi, 
yo k i u t o ‘y g an edi.
4. 
T o ‘rt yil d a v o m id a biror-bir sud ishi, uni qosh q o q ish isiz hal 
q ilinm adi: ota yo k i b o b o d an m ero s qolg an biror-bir 
m u lk y o 'q k i . 
V erresning amri bilan sud hukm i bilan b e g o n a la sh tirilm a g a n boMsa. U 
to m o n id a n jo r iy qilingan yangi jin o iy q o id a la r asosida, y e r egalaridan 
katta m iq d o rd a pullar undirildi; bizning en g sadoqatli ittifoqchilarim iz
269

---

d u s h m a n la r qatoriga kjritildi, Rim fuqarolari g o 'y o k i qullar kabi 
qiynoq va o 'l i m h u k m ig a d u c h o r qilindilar; eng ji m w a t k o r o d a m la r sud 
j a v o b g a rlig id a n pul uchun o zod q ilin d ila r ,... hurmatli, b e g 'a r a z kishilar 
ish ko'rilm asdari, sirtdan hukm qilindilar va quvgMn qilindilar: ajo yib 
m u s ta h k a m la n g a n g av a n la r va ulkan yaxshi h im o y alan g an shaharlar, 
p iratlar va qarocjchilarga ochib q o 'y ild i: sitsiyalik m ^troslar va askarlar. 
bizning d o 's tl a r im iz va ittifoqchilar ochdan oMimga m alikum qilingan 
edilar; bizga оЧа kerakli 
b o 'lg a n ajoyib Hot, Rim k a lq in in g buyuk 
sharm andaligi uchun biz to m o n d a n y o ‘qotilib, y o 'q qilindi.
(14) 
Bu m a n fu r pretor qadim gi barcha y odgorliklarni bitta qol- 
m ay taladi, ularni bir qism i shaharlarni bezatishni istagan boy pod- 
sholardan olingan edi, bir qism i bizning im peratorlarim izdan o ‘z 
g ‘alabalaridan keyin yoki s o v g ‘a qildilar yoki ularni Sitsiliyani shahar 
ja m o a la rig a qaytardilar. IJ buni faqatgina sh a h a r ja m o a la r ig a tegishli 
boMgan 
h aykallar va bezaklargagina nisbatan am a lg a oshirm adi; u 
m u q a d d a s m arosim larni am a lg a oshirish uchun x iz m a t qiladigan barcha 
ibodatxonalarni taladi; u agarda unin g fikricha, y etarlicha m ohirona. 
shu bilan birga qadim gi ustani qoMi bilan qilingan boMsa, m a ’budlarni 
biror-bir tasvjrini sitsiliyaliklarga qoldirm adi.
Хрестоматия пи истории