O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

G erod ot. M a ssa g e tla rn in g o zod lik k u rash i
204. 
G ‘arb d an K aspiy dengizi, K a v k a z bilan ch eg arad o sh , sharq- 
da esa q u y o sh chiqish to in o n d a u n g a cheksiz k o ‘z ilg‘a m a y d ig a n
115

---

tekislik tu tashadi. B u ulkan tekislikni k o 'p c h ilik qism ini tilga olingan 
m assag etlar egallaydi, ularga qarshi K a y x u s ra v urush qilishni o 'y la d i. 
K a y x u s ra v d a bu y u rish g a undaydigan j u d a m u h im sab ab lar bo r edi. 
E n g avvalo, o 'z in i odam lard an yuqori d e b bildi, keyin unga barcha 
u rushlarda baxt kulib boqdi. A xir K ay x u srav qarshi borgan hech bir 
xalq o ' z halokatidan qochib qutula olm adi.
205. M a ssa g e tla r malikasi m arhum p o d s h o n in g rafiqasi edi. Uni 
T o 'm a ris deb atar edilar. U n g a K ay x u srav elchilarni sovchilik bahonasi 
bilan g o ‘yo k i uni o ‘z ig a x o tin qilish m a q s a d i d a j o ‘natdi. Lekin T o 'm a ris
K ay x u sra v u n g a uylanish em as, m assa g e tla r podsholigi ilinjida ekanini 
tu shundi v a uni rad qildi. Shunda K a y x u sra v ayyorlik bilan m aq sad ig a 
erisha olinagani uchun niassagetlarga qarshi ochiq urush bilan keldi. 
Q o ‘shinni o ‘tkazish uchun podsho A rak s d ary o sig a ponton k o 'p r ik la r
qurushni, k o ‘p rik la rtu rg a n kem alarda esa m i n o r a l a r k o ‘tarishni buyurdi.
206. K ay x u srav q o 's h in i bu ish lar bilan band ekan, T o ‘maris 
c h o p a r orqali K a y x u sra v g a m ana buni a y tish g a buyurdi: m idiyaliklar 
podshosi o ‘z niyatingdan qayt. A xir sen old in d an b ilm ay san k u , bu 
k o ‘priklarni quru sh sen uchun y a x sh ilik k a x iz m a t q ila d im i-y o ‘qmi, 
q o 'y buni, o ‘z dav latin g ustidan po d sh o lik qil va biz o 'z - o 'z i n i i z g a
hokim b o 'lg a n im iz g a hasad q ilm a ...
214. T o 'm a r is K ayxusrav urii s o 'z i g a e ’tib o r b erm aganini bilib, 
barcha q o 's h in i bilan forslarga hujum qildi. Bu j a n g bilishim cha, 
v a r v a r la r o 'r ta s id a g i e ng s h a fq a ts iz ja n g la rd a n biri b o 'ld i. Aytishlaricha, 
raqiblar bir-birovlariga q aram a-qarshi turib, uzo q d an k a m o n la rd a n o 'q
y o g 'd irg a n la r. K ey in o 'q zaxirasini tugatib, x a n ja r va nay zalar bilan 
q o 'l m a - q o 'l j a n g g a tashlandilar, raqiblar u zo q urushdilar, hech kim 
chekinishni istam adi. N ihoyat, m assag etlar yengdilar. Deyarli barcha 
fors q o 's h in i j a n g m a y d o n id a qoldi, K a y x u s ra v o 'z i ham halok b o 'ld i. 
T o 'm a ris esa sh a ro b m eshini odam q oniga to 'ld ir d i, keyin o 'lg a n forslar 
ichidan K a y x u s ra v n in g ja sa d in i topishni buyurdi. K ay x u sra v n in g
jasadini topganlarida, m alika boshini m e s h g a tiqishni buyurdi. Keyin 
m a rh u m ustidan m a z a x qilib, shunday d e y a boshladi: Sen baribir meni 
halok qilding, m en tirik qolib, seni j a n g d a y e n g a n b o 'ls a m - d a , ayyorlik 
bilan o 'g ' l i m n i bosib olding. Sh u n in g uch u n , m a n a endi seni qon bilan 
to 'y d ira m a n : K ay x u sra v n in g o 'lim i t o 'g ' r i s i d a k o 'p hikoyalarni ichidan 
tax m in im g a k o 'r a , en g ishonchlisi shu.
Хрестоматия no истории древнего мира.
M ,
1991 74-75 стр
116

---