O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

1. Supostat-dushmanni.
2. A dud
 -
yashin. chaqmoq, yom g 'ir va bo ‘ron xudosi.
3. Tayanch
 -
boshqa.
4. Ular - bo ‘ynini.
M isr n in g O su riyaga q arshi q o ‘z g ‘oloni.
O su r iy a p o d sh o si A sh sh u r b a n ip a ln in g annallari
O suriya podshosi A s a rx a d d o n (er.avv. 681 -6 7 9 yillarda) eram izdan 
avvalgi 671- y ild a M isrn i bosib oldi va M is r f ir ’a vnlarining a n ’anaviy 
unvonlarini qabul qildi. U n in g davrida O su riy a davlati chegaralari 
K avkaz o rtigacha, E ro n past togMigidan A n ato liy ag ach a, 0 ‘rta yer 
dengizidan Fors q o ‘ltig‘ igacha c h o ‘zildi. A sa rx a d d o n hukm ro n lig in in g
so 'n g g i y illarida m a m la k a t g ‘alay o n lar ichida qoldi. E ram izd an avvalgi 
670-yildan M is r h am q o ‘z g ‘olon k o ‘tardi. U M isrdagi q o ‘z g ‘olonni 
bostirish uch u n y u rish boshladi, lekin yoMda vafot etdi.
Eram izdan avvalgi 669-yilda O su riy a taxtiga o ' z davrining 
m a ’lumotli kishisi b o ‘lgan A s h sh u rb a n ip a l chiqdi. U mixxatni bilar 
edi. A k k ad , s h u m e r tillarini egallagan edi, adabiy qobiliyatga ega 
edi, m e ’m orchilik s a n ’ati bilan tanish edi, m ate m a tik va astranom ik 
bilim larni oldi, d av la t ishlarini o ‘rgandi, katta qurilishlari bilan m a sh h u r 
b o ‘ldi. U shiddatli, kuchli h u k m d o r edi, m o h ir siyosatchi, shafqatsiz 
istilochi edi.
O su riy a n in g poytaxti N in e y a d a u o ‘ttiz m ingdan k o ‘proq loy 
ta x tag ach ag a ega boMgan k u tu b x o n a tashkil etdi. Bu loy taxtachalarda 
afsona, adabiy asarlar, duolar, sehrgarlik y o zu v lari, tibbiy va m atem atik 
m atnlar, geografik v a botanik m aM um otnom alar va lu g ‘atlar t o ‘plangan 
edi. A sh sh u rb a n ip a l dav rid an bizgacha batafsil va ajoyib yozilgan 
y iln o m a la r y e tib kelgan. Parchada u n in g hukm ronligi haqida s o ‘z 
boradi. O su riy a lik la r eram izd an avvalgi 6 6 7-yildan 660-yilgacha 
q o ‘z g ‘olon k o ‘targan M is r ustiga yurish qildilar.
...T a x a rk a M isr va K ush m am lakati podshosi, uni Osuriya pod-
73

---

shosi y a ’ni otam , A sa rx a d d o n qarindoshi m a g 'lu b iy a tg a uchratdi 
va m a m lak atn i egalladi — u Taxarka Aslishurni 
kuchini, Ishtar va 
buyuk xu d o larn i, 
m e n in g ilohim ni unutdi, o ' z kuchlariga ishondi. 
otam , q arin d o sh im M isrg a q o 'y g a n noiblarga qarshi bordi ... C h o p a r 
N in e v iy a g a keldi va m e n g a bu t o 'g 'r i s i d a x a b a r berdi. Bu voq ealard an
qalbim
d a r g 'a z a b b o 'ld i, ichim y o n ib ketdi. M en ... o 'z i m n i n g
u lu g 'v o r ja n g o v a r q o 's h in la rim n i harakatga keltirdim .. . M i s r va Kush 
m am la k a tig a y u ris h g a y u b o rd im ...M is r d a g i podsholar, noiblarga yor- 
dam berish u chun, y u z im g a qaraydigan qullarga, shoshilinch y u r d i m ... 
men keng tekislikda u n in g q o 'sh in in i y e n g d im . Taxarka M em fisda 
o ' z q o 's h in in i y en g ilg an in i e s h itd i... U hayotini saqlab qolish uchun 
M em fisdan F ivaga q o c h d i... M isrga otam q o 'y g a n p o d s h o - h o k i m l a r .
n o ib la rn i... q av tard im va ularni y a n a o ' z o 'r n i g a q o 'y d in i. M is r va 
Kush m a m la k a tin i... y a n a egalladim . M o 'l talab olingan 
boylik va 
o g 'i r o 'lja la r bilan onio n - eson N in e v iy a g a qaytdim ...
O x ir-o q ib atd a m en tayinlagan bu p o d s h o la r... ularga qilgan 
y axshiligim ni unutdilar. U larning yuragi y o v u zlik n i o 'y la d i, xiyo- 
nat qilish t o 'g ' r i s i d a k elish d ila r... Bu h o d isa la r t o 'g 'r i s i d a m e n in g
harbiy boshiiqlarim eshitdilar, u la rn in g otliqlari va ularning xabar- 
larini ushlab oldi lar va x o in o n a niyatlari t o 'g 'r i s i d a bildilar. U lar 
bu podsholarni u sh lab oldilar. T em ir zanjirlar bilan ularning q o ' l ’ 
va oyoqlarini k ish a n la d ila r...V a Sais, M e n d e s
va Tanis va boshqa 
shaharlardagi ular to n io n d a
turgan o d a m la r yovu zlik n i fikrladilar, 
u lu g ' va kichik o d a m la rn i ular qurol bilan urdilar, u yerd a hech kim ni 
qoldirm adilar, ja s a d la rin i q oziqlarga osdilar, terilarini shildilar va 
shahar d evoriga 
qopladilar, O su riy a q o 's h in i g a
qarshi y o v u zlik n i 
o 'y la g a n bu p o d sh o larn i 
tiriklayin N in e v iy a g a , m en g a keltirdilar. 
U lar ichidan N e x o n i ay ad im va unga hay o t in 'o m qildim. M en y a n a
shartnom alarni a v v a lg id a n k o 'r a m u s ta h k a m la d im va ular bilan bitim 
tuzdim . M e n uni o la c h ip o r kiyintirdim va uni podsh o lig in in g bezagi 
oltin tojni kiy d ird im , q o 'lla r ig a oltin halqalarni taqdim . Beldagi tem ir 
xanjarga oltin b e zak lar bilan o ' z ism im ni y o z d im va unga berdim .