|
Хрестоматия no истории древнего мира. М., 1991. 68 стр
Tayanch iboralar: lirik qo 'shiqlar, maqollar, Enima Elish, Ashshur, Bobil
,
Marduk, Mum mu, Tiamat, Лпи, Kin, Nidi mud, Ann, Enlil va Ea, Nibir, Gilgamesh,
Shumer, Akkad, X'ett, Enkidu, Ut-napishtim, lshtar, Sina, Irkalla, Nersal, Inna,
Utu, magiya, loy taxlachalar uyi, tartibga qarovchi.
3-§. Qadimgi Osuriya
0 ‘rta O suriya q onu n lari
O
rta Osuriya qonunlari (er.avv. II mingyillikning ikkinchi ya r-
tni) qadim gi Ashshur shahri (Iroq hududi) xarobalari 1903-1914 y illa r
qazishm alarida topilgan. Oila huquqiga hag ‘ishlangan ja d va lla rya x sh i
saqlanib qolgan. Qonunlar ко ‘rinishidan Ashshur oqsoqollar kengashi
tomonidan tuzilgan. Qonunlar Osuriya ijtim oiy m unosabatlari tarixi
bo'yicha ko'pgina qim m atli m a ’lum otlar beradi. Jinoyat, fuqarolik,
oila huquqi, qarzdorlik m ajburiyati bo ‘yich a aniq та 'lumotlar ко 'p.
Matn O 'rta Osuriya tilida yozilgan.
1. A jad vali
(1§) [A g]arda a y o l-o d a m n in g xotini [ b o ‘l]sa, [ag]arda o d a m n in g
qizi b o ‘lsa ib o d a tx o n a g a kirib ibod atx o n ad a [ m u q j a d d a s j o y g a [tegishli]
[biror] nim ani o ‘g ‘ir[la]sa, [va bu] uning [qoMida]
ushlab o lin g a n
b o ‘ lsa, qasam bilan ayblaydilar, (sh u n d a) - [ u n i ] iqror qildiradilar-
narsani [olishlari zarur], [keyin] x u dodan s o ‘ra [sinlar], [ayolga n im a
qilish kerakligini] u buyuradi, o ‘s h an g a qilishlari kerak.
67
(2§) A g a r ayol - o d a m n in g xotini, o d a m n in g qizi b o 'is a , qattiq
g apirsa yoki x u doni liaqoratlasa, (sh u n d a ) bu ayol o ' z ja z o sin i
olishi kerak, u n in g eri, unin g o 'g 'illa r ig a . qizlariga (talablar bilan)
y aq in lash m aslik lari lozim.
(3§) A g a r o d am yoki kasal, yoki o 'l g a n b o 'is a , uning xotini, u ning
uyida biror narsani o 'g ' i i i a s a va (buni) erk a k yoki ay o lg a yoki boshqa
birovga bersa, (b u n d ay holda) o d a m n in g xotini, h am d a o 'g 'i r l i k n i qabul
qilgan o 'ld irilish i kerak.
Agar, e r tirik ayol erining uyidan (b iro r nitnani) o 'g 'i r l a d i (va)
(buni) erkak yoki xotinga. yoki boshqa biror kishiga bersa. (shunda)
odam o ' z xotinini qasam bilan ayblashi va (u n g a ) j a z o berishi m u m k in ,
xotin q o 'lid a n ( o 'g 'i r l i k n i ) qabul qilgan, o 'g 'i r l i k n i qaytarib berishi
lozim , o d am xotiniga bergan ja z o g a m os (jazoni) ( o 'g 'i r l i k n i ) qabul
q ilg an g a berishi lozim.
(4§) A g a r qul yoki c h o 'r i o d a m n in g xotini q o 'lid a n biror nim ani
olgan b o 'is a , (s h u n d a ) qul va c h o 'r in in g burni va q u lo g 'in i kesish lozim,
(va) o 'g 'i r l i k n i yoki to 'l d irish lozim: odam o ' z xo tin in in g q u lo g 'in i
kesishi lozim.
A g a r u o ' z xotinini o zo d qilgan b o 'is a va q u lo g 'in i kesm agan
b o 'is a , sh u n d a qul va c h o 'rin i ham k esm aslik lozim , (va) o 'g 'ir la n g a n n i
ular to 'ld iris h g a m a jb u r emaslar.
(5§) A g a r o d a m n in g xotini boshqa o d a m uyid an qiym ati besh mina
q o 'r g 'o s h i n d a n o sh ad ig an biror nim ani o ‘g 'irla s a , sh u n d a o 'g irla n g a n
narsa egasi q a sa m ichib aytib “ A g ar m en unga (buni) olishga ruxsat
bergan b o 'ls a m , m e n g a la’natlar b o 'ls i n ” , deb IJy im d a o 'g 'i r l i k (sodir
b o 'l d i ) ” deyishi kerak. A g a r uni eri xoxlasa, u o 'g 'i r l a n g a n narsani
berishi va uni sotib olishi m u m k in , ( h a m d a ) uning q u lo g 'in i kesishi
m u m k in . A g a r eri uni sotib olishni istamasa (s h u n d a ) o 'g 'i r l i k narsa
egasi uni o lis h i1 va burnini kesishi m um kin.
(6§) A g a r xotin (uy )d an tashqarida g a ro v g a q o 'y s a , (shunda)
(garo v n i) qabul qilgan o 'g ' r i l i k uchun m ajburiyatni o 't a s h g a majbur.
(7§) A g a r a y o l2 erk a k k a q o i i n i k o 'ta r s a va uni qasam bilan (bunda)
ayblasalar, (s h u n d a ) u o 'ttiz m ina to 'la sh i va unga 20 marta qam ch i
urishlari lozim.
(27§) A g ar ayol faqat otasi uyida yashasa. uning eri (unga) doim
68
kelib tursa, (shunda) unga eri bergan nikoh s o v g ‘alarini uning eri
o ‘g ‘illari olishi m um kin; agar erining o ‘g ‘illari boMmasa, (unda) faqat
o ‘zi olishi m um kin. Erining o ‘zi qaytarib olishi m um kin, (lekin) otasini
uyiga tegishliga (d a ’volar bilan) u yaqinlashm asligi lozim.
(28§) [A g ]ar beva odam uyiga kirsa v a o ‘zi bilan k ich k in a (?)
o'gMini olib kelsa (va) u bilan birga yashovchisi* uy id a u lg ‘aysa, lekin
uni o ‘g ‘il qilib ol ish t o ‘g 'ris id a hujjat y o z ilm a g a n boMsa (sh u n d a ) u
o ‘gay otasi uy id a (m e ro s ) ulushi olishi m u m k in e m a s va u qarzlar
uchun m a ’suliyatga m a jb u r em as, u o ‘ziga tegishli (m e ro s) ulushini o ‘z
ota-onasi uyida olishi m um kin.
(29§) A g a r ayol o ‘z erining uyiga kelganda, unin g sepi va o ‘z
otasining uyidan olib kelgan h a m m a narsa h a m d a u k elganda q a y n o ta
bergan narsalar u n in g o ‘g ‘illari uch u n d a v o la rd a n holi. A g a r eri, uni
s ig ‘d i r m a s a \ k o ‘ngliga yaqin boMgan o qillariga berishi m um kin.
(30§) A g a r ota o ‘gMining qaynotasini uyiga toMov olib kelsa yo k i
yuborsa, (lekin) ayol hali o ‘gMiga berilm ag an boMsa, b o sh q a o ‘gMini
xotini o ‘z otasi uyiga y a s h a b turgan boMsa, o ‘gMi v a fo t etgan boMsa,
u oMgan o ‘gMining xotinini boshqa o ‘gMiga birga y a s h o v c h i sifatida
berishi m u m k in , qaysiki uning uchun qaynotasini uyiga t o ‘ l o v j o ‘natgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
