XIarduk -Bobilning bosh .xudosi
Хрестоматия no истории Оревнего мира. М., 1991. 58 стр.
X o ‘jalik
7-§. Agar bir odam, odam o ‘g ‘li q o ‘lidan yoki qulning qoMidan
guvohlarsiz va shartnomasiz odamni sotib olsa, yoki kumush yoki oltin
yoki qulni yoki qul ayolni, yoki xachirni yoki qo'yni, yoki eshakni
saqlashga olsa nima boMsa ham, (bu) odam o ‘g ‘ri, uni oMdirish kerak.
53-§. Agar odam o ‘z dalasi to ‘g ‘onini mustahkamlashda dan-
gasalik qilsa va (oqibatda u) mustahkamlanmagan t o 'g ‘ondan suv urib
ketsa, ishlov berilgan yerni (jamoa) suv bosib ketsa, to ‘g ‘onidan suv
urib ketgan odam u nobud qilgan g ‘allani toMashi kerak.
54-§. Agar u g ‘allani bera olmasa, k o ‘chadigan mulkini kumushga
berishi kerak va bu kumushni, g ‘allasini suv olib ketgan jam o a yeriga
ishlov berganlar, o ‘zaro b o ‘lib olishlari kerak.
59-§. Bir odam agar boshqa odamning bog‘ida, bog‘ x o ‘jayini
(ruxsatisiz) daraxtni chopsa, shunda u 112 mina2 kumush berishi kerak.
229-§. Agar quruvchi odam ga uy qurib, o ‘z ishini mustahkam
qilmasa, u qurgan uy yiqilib, uy x o ‘jayini oMimiga olib kelsa, bu
quruvchini oMdirish lozim.
235-§. Agar kemasoz odamga kem a qurib, o ‘z ishini ishonchsiz
qilsa, bu kemadan o ‘sha yildayoq suv oqsa (?) (boshqa) kamchilik
bo‘lsa (shunda) kemasoz bu kemani buzishi kerak, o"z hisobidan
kemani mustahkam qurib kema egasiga berishi kerak.
52
Q a r z d o r la r a ln oli
X am m urapi davrida Robil podsholigida qarzi uchun qu l qilish
kuchaxadi. dehqonlar, h u nannandlar Oarzi uchun qaram likka duchor
ho 'tditar. Ular si ids о 'rlar, katta ver egalaridan g 'alluni qarzga olib,
foizi bilan qaytarishlari zarur edi. G ‘alia qarzi uchun 30 % p u l qarzi
uchun 20 % yillik ustam u to '/ushlari kerak edi. О 'z m uddatida qarzini
to 'lam agan odum qarz beruvchining qarzdoriga aylanar edi y o k i unga
о 'z oilasi a ’zosini qaram likka beradi. X am m urapi ijtim oiy keskinlikni
vum shatish uchun qarz beruvchilarning fuoliyatini chekludi.
Qarz beruvchilar quyidagilarga majbur edi: I. Qarzdordan pul
qarzi toMovi sifatida g'a lla olishlari kerak edi, lekin qarzdorning
omboridan yoki xirmonidan uni ruxsatisiz, o ‘zboshimchalik bilan
g ‘allani ol ish huquqiga ega emas edilar;
2. Uch yil tugashi bilan
to'rtinchi yilga garovga olinganlarni ozodlikka chiqarishlari kerak edi;
3. Uch yil davomida garovga olingan odam bilan yomon muomala
qilish taqiqlangan edi. Garovga olingan kaltaklashdan yoki yomon
muomaladan o ‘lib qolsa, qasos tamoyiliga binoan qarz beruvchining
oila a ’zosini1 qatl qilar edilar. Bu choralar bilan Xammurapi jam iyat
barqarorligini ta ’minlashga urindi.
11
5-§. Agar odam odamga g ‘alla yoki kumush bilan (qarzi) boMsa
va uni garovga olib ushlab tursa, garovga olganning uyida o ‘z ajali
bilan o ‘lsa, bu d a ’vo uchun asos emas.
M6-§. Agar garovga olingan garov olganning uyida kaltak
lashdan yoki yomon muomaladan o'lsa, garovga olinganning egasi
o ‘z tamkarini4 fosh qilishi kerak, (garovga olingan) kishining o ‘g ‘li
uning o ‘g ‘lini o'ldirishi kerak, agar u odamning quli boMsa u 113 mina
kumush berishi kerak, hamda unga berilgan (qarz) ni barchasining
y o ‘qotadi.
11
7-§. Agar odamning qarzi b o ‘ Isa va kumush yoki qarz majburiyati
uchun o ‘z xotini. o'gMi yoki qizini bersa, ular yoki qarz beruvchining
uyida 3 yil xizmat qilishi kerak: to'rtinchi yil ularni ozodlikka chiqarishi
kerak.
l l 8 - § . Agar u qarz majburiyatiga qul yoki qul ayolni bersa5
boshqaga uzatishi mumkin, (uni yoki qul ayolni) kumushga berishi
mumkin: (u yoki qul ayol) sud tartibida talab qilinishi mumkin emas.
53
Do'stlaringiz bilan baham: |