O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari


Оревнего  мира. М.).1991. 226-227 стр A ppian. Fuqarolar uruslilari, I , 1 1 6 - 1 2 0



Download 7,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet181/207
Sana02.03.2022
Hajmi7,34 Mb.
#478025
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   207
Bog'liq
Xrestomatiya

Оревнего 
мира. М.).1991. 226-227 стр
A ppian. Fuqarolar uruslilari, I , 1 1 6 - 1 2 0
Appian (eramizning 9 0 -y illa r id a tug'ilgan). Iskandaryalik yunon,
Rim fuqarosi, suvoriylar larkibiga kiritildi va yirik am aldorga aylandi.
U keksayganda, ‘‘Rim ta rix i” asarini yozdi. Bit asarda Rim tarixini
shaharga asos solinishidan eramizning II asrigacha bayon qildi. Uning
“Rim tarixi” o'ziga xos qurilgan. Uning 24 kitobidan har b id biror-
bir xalq tarixini aks ettiradi. Bizgacha 1-7 kitoblar etib kelgan. Appian
Spartak boshchiligidagi qullar qo'zg'olonini Rim davlati uchun jiddiy
xa vj lug dirganini avtadi. Spartakni harbiy qobiliyati va dovyurakligini
ta 'kidlaydi.
. ..S h u vaqt ltaliyada K ap u y ad a teatr tom oshalari u ch u n o ‘rga- 
tilayotgan glad iato rlar orasida frakiyalik Spartak bor edi. U ilgari 
rim liklar bilan j a n g qilgan, asirga tushib, g ladiatorlikka sotilgan edi. 
Spartak o 'z in i y etm ish g a yaqin o 'r to q la rin i ozodlik uchun tavakkal
270


qilishga, teatrda o ‘z hayotini x a v f ostiga q o ‘y g an d an k o ‘ra, yaxshi 
ekanligini ularga k o ‘rsaldi. Q o ‘riqchilarga h ujum qilib, ular ozodlikka 
c h iq d ila r va shah ard an qochdilar. Tasodifiy yoMovchilardan 
tortib 
o lingan tay o q va x a n ja rla r bilan qurollanib, gladiatorlar VezuviytogM ga 
yashirindilar. Shu yerd a t o ‘da 
tarkibiga k o ‘plab qochoq 
qullarni, 
qish lo q d ag i erkin ishchilardan b a ’zilarini qabul qilib, Spartak atrof- 
tevarakga xuruj qila boshladi. U n g a glad iato rlar E nom ay va Kriks 
y o rd a m c h i edi. Spartak o 'lja n i h a m m a bilan ten g boMishgani uchun, 
tezda unda k o ‘p xalq to 'p la n d i. B o sh id a unga qarshi Variniy Glabr, 
keyin Publiy Valeriy yuborildi. U lard a q o ‘shin fuqarolardan em as, 
baiki har xil tasodifiy kishilardan yu zak i v a yoM-yoMakay olin- 
gani uchun, rim lik lar hali bu J i a q i q i y urush em as, oddiy qaroq- 
chilik bosqinlari deb h i s o b l a d i l a r - R i m lashkarboshi lari qullar bilan 
u c h ra sh u v d a yengildilar. Variniydan hatto otni Spartakni o ‘zi tortib 
oldi.. Rim Iashkarboshisi 
s h u n d a y x a v fg a qoldiki, sal qolsa gladia- 
torlarga asir tu sh ar edi. S hundan keyin Sp artak g a y a n a k o ‘p xalq 
q o c h ib keldi, uni q o ‘shini 70 000 ga c h a yetdi. Isyonchilar qurollarni 
tobladilar, oziq - ovqat, aslaha t o ‘pladilar. R im lik la r ularga qarshi 
konsullarni ikki legion bilan j o ‘natdilar. U lard an biri G argan t o g 1 lari 
y o n id a 30 m i n g k i s h i l i k q o 's h i n g a boshchilik qilgan K rik s t o r - m o r
qilindi. K riksni o ‘zi va q o ‘shinini uch d an ikki qism i j a n g d a halok 
boMdi. Spartakni o ‘zi A p en n in t o g ‘lari orqali A lpga, u y e rd a n k e l ’tlarga 
qarab tez harak at qildi. K o n su lla rd a n biri uni orqasidan quv ib yetdi. 
S h u n d a Spartak ularga y a k k a -y a k k a h ujum qilib, ikkalasini ham tor
- m o r qildi. K o n su llar t o ‘la tartibsizlikda chekindilar, Spartak halok 
boMgan K riksga 300 asir rimlikni qu rb o n lik k a keltirdi, 120 0 0 0 p iy o d a
bilan shoshilinch R im g a yurdi. U yurishni yengil boMishi uchun 
ortiqcha y u k n i y o q is h g a , b a rc h a asirlarni oMdirishni v a y u k hay- 
v onlarini s'o‘yishni buyurdi. U n g a kelgan k o ‘plab q o choqlarni qabul 
qilm adi. P isen d a k o n su lla r y a n a qarshilik k o ‘rsatishga urindilar. B u
y erd a ikkinchi katta j a n g y u z berdi, rim liklar y a n a yengildilar. Lekin 
S partak R im g a y urish qarorini o Lzgartirdi. U hali o ‘zini rim liklarga 
t e n g k u c h g a ega e m a s d e b hisobladi, chu n k i u n in g q o ‘shini yetarlicha 
ja n g o v a r tayyo rg arlik k a ega e m a s edi: birorta ham Italiyadagi shahar 
is yonchilarga q o 's h il m a d i; b u la rq u lla r, qochoqlar, qalangM-qasangMlar
271


edi. Spartak Furiy' atrofidagi tog'n i va shaharni o'zini egalladi. IJ o'zini 
odam lari bilan savdo qiladigan savdogarlarga kumush va oltin bilan 
to'lashni,o'zinikilarga esa qabul qilishni ta’qiqladi. Isyonchilar faqat temir 
va misni q im m at narxda oldilar, ularni keltirganlarni esa xafa qilmadilar. 
Bunday zarur materiailami olib, isyonchilar yaxshi qurollandilar va t e z -
tez talonchillikka chiqdilar. Yana rimliklar bilan ja n g qilib, ularni ustdan 
g'alaba qildilar va o'ljalarni ortib, o'zlariga qaytdilar.
Bu d ahshatli urush uch yil d a v o m etdi, boshida kuldilar va gla- 
diatorlar bilan urush deb birinchi payt m ensim adilar. Lisiniy K rass4 
o 'z in i kelib chiqishi, 
boyligi bilan 
rim lik lar ichida 
taniqli odam
q o 'm o n d o n lik n i qabul q ilm a g u n c h a , q ach o n k i R im d a boshqa lash- 
karboshilarni saylovlari b elgilanganda. h a m m a n i q o 'r q in c h ushlab turdi 
va hech kim o ' z nom zo d in i q o 'y m a d i. U olti legion bilan Spartakga 
qarshi yurdi. Joyga yetib kelib, 
K rass o ' z q o 's h in i g a ikki konsul 
legionini q o 's h i b oldi. Bu konsullarni askarlari o 'rta s id a bir necha 
marta yen g ilg an lari iichun, u tezlik bilan q u r ’a tashlashga buyruq 
berdi va o 'n in c h i qism ini o 'l i m g a hu k m qildi. B o sh q alar ish shunday 
b o 'lm a g a n edi d e b taxm in qiladilar, barch a legionlar biriashtirilgandan 
keyin, q o 's h in m a g 'lu b iy a tg a uchradi, sh u n d a K rass q u r ’a tashlash 
b o 'y ic h a , har o 'n in c h i legionerni o 'l i m g a hukm qildi, o 'ld irilg an larn i 
sonidan hech q an d a y q o 'r q m a d i, o 'ld ir ilg a n la r soni 40 0 0 m ing kishi 
atrofida ekani 
k o 'rin d i. N im a b o 'l g a n d a h am , o ' z askarlari uchun 
K rass o 'z la ri yen g ilg an d u s h m a n d a n k o 'r a q o 'rq in c h li b o 'ld i. Tez 
orada, u o ' z q o 's h in la rid a n q ay e rg a d ir alo h id a lager b o 'lib turgan 10
000 sp a rta k c h ila r ustidan g 'a l a b a qildi. U larni u chdan ikki qism ini 
y o 'q qilib, K rass Spartakni ustiga dadil yurdi. Uni ham to r-m o r qilib, 
Sitsiliyaga o 't i b ketish m aq sa d id a , lagerga qoch g an isyonchilam i 
favqulodda qulay t a ’qib qildi. U larga yetishib, 
K rass Spartak 
q o 's h in in i x andak, to 's i q l a r va q o 'r a d e v o rla r bilan kesib qam adi. 
Q ach o n k i Spartak S a m n iu m 5ga y o 'l ochish u c h u n urinib k o 'r is h g a
m a jb u r b o 'ld i. K rass to n g d a d u sh m a n n i 6000 ga yaq in kishisini, 
k e c h q u ru n ham taxm inan sh u n ch asin i y o ' q qildi, shu v a q td a Rim
q o 's h in l a rid a n faqat uch kishi o 'l d irild i va yetti kishi y a ra d o r b o 'ld i. 
Krass j o r i y qilgan intizom oqibatida, q o 's h i n d a s h u n d a y o 'z g a r is h la r
y u z berdi. B u o 'z g a r is h la r unga g 'a l a b a g a ishoch tu g 'd ird i. Spartak
272


esa. q a y e rd a n d ir unga kelgan otliqlarni kutib, barch a q o 's h in i bilan 
j a n g g a borm adi, lekin qam al q ilayotganlarni kichik t o 'q n a s h u v la r
bilan tez- tez b e z o v ta qilib turdi; u d o im o va k u tilm a g a n d a ularga 
hujum qildi, x a n d a k k a o 'tin b o g 'la m la rin i tashlab, ularni y oqdi, shu 
y o 'l bilan qam alni fa v q u lo d d a qiyin qildi. U asir rim likni har ikki 
q o 's h i n o 'rta sid a g i oraliq y o 'l a k d a osishni buyurdi va bu uni q o 's h in i 
y e n g ilg a n taqdirda, 
nim ani k utayotganini k o 'r s a ta r edi. 
Rim da 
q am al to 'g 'r is id a eshitib va uni sharm andalik deb hisoblab, agar gla- 
diatorlar bilan urush c h o 'z ilib ketsa, endigina Ispaniyadan qaytgan 
Pom peyni ikkinchi bosh q o 'm o n d o n etib sayladilar. Riniliklar Spartak 
q o 'z g 'o lo n i o g 'i r v a jiddiy ekaniga endigina ishonch hosil qildilar. Bu 
saylov t o 'g 'r is id a eshitib, Krass g 'a la b a shuhrati Pom peyga nasib 
qilishidan xavfsirab, ishni har qanday qilib tezlashtirishga harakat qildi 
va Spartakga hujum qila boshladi. Spartak ham Pompeyni kelishidan 
ogohlantirish m aqsadida Krassga niuzokaraga kirishni tak lif qildi. 
Q achonki u bu taklifni 
m en sim ay rad qilganda, Spartak tavakkal 
qilishga qaror qildi va unga endi yetarli otliqlar b o 'l g a n i uchun butun 
qo 'sh in lari bilan okop.lar (chuqur) orqali Brundiziy yo'n alish i b o 'y ic h a
yugurdi, Krass uni orqasidan tashlandi. Lekin Spartak Brundiziyda 
M ilridat ustidan g 'a la b a d a n keyin qaytgan Lukull 
turganini bilib, 
barchasi halok b o'lganini tushundi va Krassga qarshi o 's h a vaqtda 
katta b o 'lg an o ' z q o 'sh in i bilan bordi. Katta miqdordagi odamlarni 
q a m ra b olgan umidsizlikni favqulodda qattiq oqibati ulkan j a n g bo'ldi. 
Spartak drotik (kalta nayza) bilan sonidan y a ra d o r b o 'lg a n edi; tizzalab 
o"‘tirib, o ' z oldiga qalqonini qo'y ib ,.h u fy m qilayotganlarni k o 'p sonli 
o 'z in i o 'r a b turganlar bilan b irg a lik d a •' halok b o 'lm a g u n c h a qaytarib 
turdi. 
Uni qolgan 
qo's hinlari 
to 'la tartibsizlikda 
b o'lib, yanchib 
tashlandi. Aytishlaricha, o 'lg a n la m i sonini aniqlash m um kin bo'lm adi. 
R im liklardan 
1000 ga yaqin kishi o'ldi. Spartakni ja sadi topilmadi. 
Spartakchilarni k o 'p qismi ja n g d an keyin qochib to g 'larg a yashirindi. 
Krass 
ularga qarshi yurdi. 
T o'rt qismga 
b o'linib, barchasi 
halok 
b o 'lm a g u n c h a . ular hujumni qaytarib turdilar. 6000 bundan m ustasno 
, qaysiki ular ushlab olinib, K apuyadan Rim ga boradigan y o 'l b o 'y la b
osildilar.

Download 7,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   207




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish