O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Хрестоматия no истории 
Оревнего 
мира. М., 1991. 166-167 стр
Er. avv. 464-459-yiIlarda ilotlar q o ‘zg ‘oloni
D iodor tarix kutubxonasi. XI, 63-64
Sparta Lakoniyaningg ‘arbidagi vi/oyatni bosib olib, aholisining bir
qism ini qirib tashladi va qolgan qism ini qaram I qildi. Ilotlar spartaliklar
uchun ularning yerlarida ishlar edilar. Ular spartaliklarning zulm iga
qarshi tez-tez qo 'zg ‘olonlar ко 'tarib turganlar.
S partada kuchli zilzila y u z berdi v a la k e d em o n larn in g uylarini 
asoslarigacha v ayron qildi, 20 m in g d an k o ‘p kishi halok b o ‘ldi. S h a h a r 
uzoq vaq t d a v o m id a b e to ‘xtov silkinib turdi, uylarning devorlari buzildi 
va ularning qoldiqlari ostida tirik o d a m la r halok b o ‘ ldi; y e r qim irlashi 
u y l a r d a t o ‘plan g an k o ‘p m iqdordagi m o l-m u lk n i y o ‘q qildi. Bu kulfatni 
ular g 'a z a b la n g a n x u d o n in g ja z o si d e b qabul qildilar, lekin shu bilan 
birga ular o d a m la r tom onidan boshqa kulfatlarga ham d u c h o r etiIdilar.
190

---

Aynan lak ed em o n larg a qarshi d u s h m a n kavfiyatda boMgan ilotlar va 
m e sse n la r2 S p arta n in g qudrati va k u ch id an q o ‘rqib tinch turdilar. Yer 
q im irlashni ularning katta qism ini halok q ilg a n in ik o 'r ib , tirik qolganlari 
ozchiligiga m en sim a y qarab, o ‘zaro b irlashdilar va lakedem onlarga 
qarshi urush boshladilar. Lekin lak e d e m o n la r po d sh o si A rxidam ehti- 
yotkorligi sababli k o ‘pgina fuqarolarni v ay ro n a la r ostidan qutqardi 
va h ujum qilganlarga d o vyuraklik bilan qarshi chiqdi. S h ah ar zilzila 
dahshati bilan c h u l g ‘anganda, u barcha lak ed em o n lar ichida birinchi 
b o ‘lib, qurolni olib, shah ard an ochiq j o y g a q o c h ib chiqib, fuqarolarga 
ham s h u n d a y qilishni buyurdi. U nga qulo q solgan sp artaliklar x avfdan 
xoli boMdilar va tirik qoldi lar. Po d sh o A rx id am ularni harbiy safga 
y ig 'ib , q o ‘z g ‘o lonchilarga qarshi u ru sh g a tayyorladi.
M e sse n la r ilotlar bilan birgalashib, dastlab S partaga to m o n yurdilar, 
him oyachilari kam qolganligidan fo y d alan ib bosib o lm o q c h i boMdilar. 
U lar po d sh o A rx id a m bilan y e r q im irla sh d a n qutilib qolganlarini 
harbiy safga tizilgani va vatan uchun k urashga layyorliklarini eshitib, 
dastlabki niyatlaridan qaytdilar. Lekin M e s s e n iv a g a m u s ta h k a m la n g a n
jo y n i egallab, Lakoniyani talon-taroj qila boshladilar. Spartaliklar 
afinaliklardan y o rd a m soMadilar va u n d a n y o rd a m c h i q o ‘shin oldilar. 
S h u n d ay
tarzda b o sh q a ittifoqchilardan ham h a rb iy y o rd am olib, 
o ‘z kuchlarini 
raqib kuchlari bilan tenglashtirdilar. 
Boshda ular 
hatto o ‘z kuchlari bilan baland keldilar, afinaliklar m essen larg a y o n
bo say o tg an id an sh u b h a tugMlganda, xavfni qaytarish uchun b o sh q a 
ittifoqchilar yetarli deb afinaliklar y o rd a m id a n v o z kechdilar... S h u n ­
day qilib, la k e d e m o n la r o ‘s h an d a o ‘z ittifoqchilari bilan M e sse n iy a g a
bostirib kirdilar va Ito m a n i3 qam al qildilar. O ls h a n d a ilotlar toMa tar- 
kibda la k e d e m o n la rd an ajralib chiqdilar, m e sse n la r bilan harbiy ittifoq 
tu zd ilar va u ru s h d a b a ’zida g ‘alaba qildilar, b a 'z i d a esa yengildilar. 
R aqiblar h a m m a v aq t bir-birlariga zarb a berdilar, raqiblar urushni 
c h o ‘zib y u b o rd ila r va o ‘n yil d a v o m id a tu g ata olmadilar.