|
Homila va chaqaloq gipoksiyasi.
Homila gipoksiyasi patologik holat
b o ‘lib , h o m ila t o ‘q im a v a a ’z o la rin i k islo ro d b ila n y e ta rli
ta ’m inlanm asligi yoki kislorodning noadekvat utilizatsiyasi natijasida
kelib chiqadi. 0 ‘tkir yoki intranatal va surunkali yoki antinatal homila
gipoksiyasi farq qilinadi.
A sosiy sabablari: tug‘riqning har xil nuqsonlari (kindikning tushib
qolishi yoki qisilishi, y o ‘ldoshning vaqtidan ilgari ajralishi, bachadon
yorilishi v a b.). M exanizmi: bachadon - y o ‘ldosh qon aylanishining
o ‘tkir buzilishi. Surunkali yoki antitatal tu g‘ilishga qadar ro ‘y beradi,
asta-sekinlik bilan rivojlanadi. Shuning uchun ham hom ila o ‘rtacha
kislorod defitsitiga adaptatsiyalanadi. Ham ekstragenital kasalliklarda
(dekom pensirlangan yurak poroklari, o ‘pkaning o g ‘ir kasalliklari va
b .), ham h o m ila d o rlik n in g h a r xil p a to lo g iy a la rid a (to k sik o z la r,
homilaning qorinda uzoq olib yurilishi, infitsirlanish va h.k.) kuzatiladi.
Hom ila kasalliklari (gem olitik kasallikning o g ‘ir shakllari, m arkaziy
asab tizim i riv o jla n ish n u q son lari va b .) h am h o m ila o rg an iz m i
surunkali gipoksiyasining sababi bo 'lishi mumkin.
O g ‘ir
k is lo ro d
y e tis h m o v c h ilig i
q o n
a y la n ish i
va
mikrotsirkulatsiyaning jiddiy buzilishlariga olib keladi: homilada qisqa
muddatli arterial qon bosimining oshishi, taxikardiya kuzatiladi, so‘ng
ular arterial qon bosimining pasayishi va bradikardiya bilan almashadi,
qon plazm aning tom ir o ‘zanidan ch iqish i n atijasid a quyuqlashadi,
t o ‘q im a la rd a s h is h riv o jla n a d i. M o d d a a lm a s h in u v i to k sik
mahsulotlarining to‘qimalarda to ‘planishi (atsidoz) hujayri ichi shishiga
olib keladi. Bu o ‘zgarishlar hayotiy m uhim a ’zo lar funksiyasining
buzilishi, hom ilaning o ‘lishi, chaqaloq asfiksiyasiga sabab b o 'lish i
mumkin.
Erta yoshdagi bolalar gipoksiyasi xususiyatlari.
M a’lumki, homila
va ch a q alo q o rg a n iz m i k islo ro d y e tis h m o v c h ilig ig a k a tta la r
organizm iga nisbatan k o ‘proq chidam li. Yurakda glikogen zaxirasi,
miya va yurakda ATF konsentratsiyasini bir maromda saqlash qobiliyati
aham iyatga ega. H o m ila organizm ida an aero b g lik o liz jaray o n lari
kuchaygan b o ‘ladi va u kislorod y etish m o v ch ilig ig a chidam lilikni
ta ’minlaydi. 0 ‘rtacha metabolik atsidoz hom ila rivojlanishi fiziologik
sharoiti deb qaraladi va modda almashinuvi xususiyatlari bilan bog‘liq.
H o m ila g e m o g lo b in in in g (H b F ) k is lo ro d g a y a q in lig i, k a tta la r
gemoglobiniga nisbatan yuqori, bu ham homila organizmining kislorod
yetishmovchiligiga yuqori chidamligining ta ’m inlanishiga olib keladi.
Gipoksiya sharoitida qon qayta taqsimlanadi. Natijada miya, yurak va
buyrak usti bezlari qon bilan yaxshi ta ’minlanadi.
C h a q a lo q la rn i k is lo ro d y e tis h m o v c h ilig id a n h im o y a lo v c h i
kompensator m exanizm larining yaxshi rivojlanganligidan qatt’i nazar,
gipoksiya chaqaloq va erta yoshdagi bolalarning eng muhim patologik
holatlarid an biri hisoblanadi. U k o ‘pg in a yom on patogen ta ’sirlar
(y o ‘ldosh p a to lo g iy a s i, k in d ik n in g q is ilis h i, te z ta k ro rla n a d ig a n
in fe k siy a , s u rf a k ta n t t u g ‘m a n u q so n i, im m u n m e x a n iz m la r
yetishm ovchiligi va b.) bilan bog‘liq. Shu nuqtai nazardan chaqaloq
holati tavsiflanishi asosiga Apgar shkalasi q o ‘yilgani tasodifiy emas.
Chaqaloqlarda gipoksiya miya qon aylanishi va nafas buzilishi sindromi
rivojlanishida yetakchi patogenetik zveno hisoblanadi. Qonning p 0 2
40 mm sim. ust. gacha kamayishi miyada qon aylanishining buzilishiga
olib kelmasligi mumkin. Ammo uning yanada pasayishida miyada qon
oqimi keskin ko‘tariladi. Respirator distress sindromi (RDS) yoki gialin
membranalari kasalligi, o ‘pkada gaz almasbinuvining keskin kamayishi
bilan tavsiflanadi va gipoksiya sababli tug‘riqdan keyin rivojlanadi.
Xalqaro statistika m a’lumotlariga ko‘ra, 25-35 % holatlarda chaqaloqlar
o ‘lim ining sababi hisoblanadi. Og‘ir RDS dan tirik qolgan bolalarda
y u q o ri n ev ro lo g ik a so ra tla r, ay n iq sa in tra tse re b ra l qon q uyilish i
kuzatiladi. Gipotalam us m arkaziy regulatsiya m exanizm lari va miya
u stin in in g g ip o k sik shikastlan ish i yuzaga kelg an nafas buzilishini
chuqurlashtiradi.
M ashg ‘u lotd a b a ja rila d ig a n am aliy ish ia r va o‘zlashtirilishi lozim
b o ig a n am aliy ko‘n ik m a la r bilan tanishish
1 - is h .
Q o n n in g k is lo ro d s ig ‘im i k a m a y ish i n a tija s id a h o sil
bo‘ladigan gipoksiya tipini yaratish va o ‘rganish.
Kalam ush terisi ostiga natriy nitritning 3 % li eritmasi yuboriladi.
Gipoksiyaning o g ‘ir shaklini olish uchun tana og‘irligi 200 g ga teng
bo‘lgan kalamushga 3 % li eritmani 0,8 ml li, o ‘rta darajali gipoksiyani
chaqirish uchun 100 g tana og ‘irligiga 5 ml hisobida ushbu eritm a
y u b o r ila d i. 20 d a q iq a d a n k e y in h a y v o n d a a s ta -s e k in lik b ila n
g em o g lo b in n in g m etg em o g lo b in g a a y la n ish i b ilan bog*liq gem ik
gipoksiya rivojlanadi. Jiddiy hansirash kuzatiladi. Nafas tezlashadi va
chuqurlashadi, so‘ng u talvasali tus oladi. Taxminan 40-50 daqiqadan
keyin h ay v o n lar a sfik siy a holatida o ‘ladi. U lar yorib k o ‘rilad i va
m etgem oglobinning k o ‘p m iqdorda hosil b o ‘lishi natijasida qonning
«shokolad» rangiga kirishi kuzatiladi. Agar qon probirkaga olinib, teng
ra v is h d a d is tilla n g a n suv b ila n s u y u ltirils a v a s p e k tro sk o p g a
joylashtirilsa, spektm ing qizil qism ida metgemoglobinga xos yutilish
y o ‘llarini ko ‘rish mumkin.
2-Ash.
Organizm tur reaktivligining gipoksiyaga chidamlilik rolini
o'rg an ish .
Kom ovskiy apparatiga ikkita hayvon: sovuq qonli (baqa) va issiq
qonli (sic h q o n , k alam ush yoki d en g iz c h o ‘ch qasi) jo y la sh tirilad i.
H a y v o n la rn in g d a s tla b k i h o la ti a n iq la n a d i, m e ’y o riy a tm o sfe ra
bosim ida nafas olishi sanaladi. B arokam eradagi havoni siyraklatib
hayvon holati, nafas soni havo tortib olingungacha b o ‘lgan umumiy
holati kuzatiladi. Hayvonning o ‘lib qolishiga yo‘l qo‘ymay gipobariya
sharoitida, issiqqonli hayvonlarda talvasalar rivojlanish vaqti va baqada
uning holati belgilanadi. O lingan natijalar tahlil qilinadi, gipoksiya
sh a ro itid a organizm tu r rea k tiv lig in in g ro li to ‘g ‘ris id a x u lo sa la r
chiqariladi.
Jihozlar:
kalamushlar, sichqon (dengiz cho‘chqasi), spektroskop,
Komovskiy apparati, shisha qalpoq, 3 % li natriy nitrat eritm asi, shprits,
ignalar, pinset, qaychilar, buyraksimon tog‘oracha, vazelin.
AUDITORIYA ISHI
Do'stlaringiz bilan baham: |
