O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet146/261
Sana14.02.2022
Hajmi11,17 Mb.
#448095
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   261
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

4. Yurak y o k i dim lanish shishi
asosan venoz dimlanish va venoz 
bosimning oshishi natijasida hosil bo‘ladi. Kapillarlardan qon plazmasi 
filtra ts iy a la n is h in in g k u c h a y ish i b ila n k ech ad i. Q on d im lan ish i 
n a tija s id a riv o jla n a d ig a n g ip o k siy a tro fik a n in g va to m ir d e v o ri 
o ‘tkazuv ch an Iigin in g buzilishiga o lib keladi. Yurak shishlari k elib
chiqishida to ‘qim ada suv saqlanishining reflektor - renin - adrenal 
m exanizm i ham m uhim rol o ‘ynaydi.
Y uY eda ik k ila m c h i a ld o s te ro n iz m k u z a tila d i: c h u n o n c h i 
vo lyu m oretseptorlardan hosil boMadigan refleks renin - aldosteron 
tiz im in i stim u llay d i (buyrakda qon ay lan ish i buzilishi natijasida). 
Ikkilamchi aldosteronizm organizmda N a saqlanishiga va giperosmiya 
riv o jla n ish ig a o lib keladi. Bu e sa b u y rak d a su v rea b so rb siy a sin i 
stim ullovchi gipofiz antidiuretik gorm onining k o ‘plab ajralishiga olib 
keladi.
M io k a r d n o k o r o n a r o g e n n e k r o z i. U q u y id ag i h o la tla rd a
rivojlanadi.


1. Gipoksiya natijasida hosil bo‘ladigan nekroz - gipoksik va gemik 
g ip o k s iy a o q ib a tid a k e lib c h iq a d i. O rg a n iz m d a 0 2 u m u m iy
y e tis h m o v c h ilig i n a tija s id a y u ra k m u sh a k to la la rin in g n e k ro tik
shikastlanishi rivojlanadi v a u k o 'p in c h a subendokardial qatlam da 
joylashish - lokalizatsiyalanish tendensiyasiga ega.
2. Nekrozli elektrolit-steroid kardiopatiya natriy tuzlarining k o 'p
m iqdorda ayrim anionlar (sulfatlar, fo sfatlar) bilan birikkan holda 
to 'p la n ish i n a tija sid a k e lib c h iq ad i. B unda y u rak da d e g e n era tiv e
nekrotik tipli shikastlanish o ‘choqlari hosil bo'ladi. U ko'pincha ichki 
a ’zolar tom irlarining gialinozi bilan kechadi. A gar buyrak usti bezi 
steroid gormonlari miqdori baravar ko'paysa, shikastlanish intensivliroq 
bo'lishi yoki tuzlar kam miqdorda bo'lganda ham rivojlanishi mumkin. 
Ana shunday noqulay elek tro lit-stero id fonda boshqa sabablar bilan 
b og'liq yurak shikastlanishi yengilroq rivojlanadi va og'irroq kechadi. 
M asalan , noradrenalin, k a lsife ro l h o sila la ri k ichik m iq d o rlarin in g
yuborilishi, shuningdek gipoksiya, m ushak zo 'riqish i yoki aksincha 
h a ra k a tn in g jid d iy c h e k la n is h i m io k a rd n in g ken g k o 'la m d a
s h ik a s tla n is h ig a o lib k e la d i. K a liy va m a g n iy tu z la ri b u n d a
himoyalovchi ta’sir qilish xususiyatiga ega.
3. Yurakning immun shikastlanishi. Ayrim holatlarda organizmda 
y u ra k to 'q im a s ig a n is b a ta n uni s h ik a s tla y d ig a n a n tita n a la r va 
sensibilizatsiyalangan lim fotsitlar hosil bo 'lishi tasdiqlangan. Bunga 
n e k ro z g a u c h ra g a n m u sh a k to la la r in in g d e n a tu ra ts iy a la n g a n
komponentlarining qon oqimiga tushishi sabab bo'lishi mumkin. Yurak 
y o t a n tig e n la m in g a n tita n a la r b ila n o 'z a ro t a ’siri n a tija s id a ham
shik astlan ish i m um kin. A n tig en - a n tita n a kom pleksi k o m p lim en t 
tizim ini faollashtiradi, n atijad a reak siy a ketayotgan jo y yaqinidagi 
h u ja y ra la r b irin c h i n a v b a td a s h ik a s tla n a d i. B u n a q a h u ja y ra
sh ik astlan ish lari autoim m un ja ra y o n n in g ishga tush ish m exanizm i 
sifatida xizmat qilishi mumkin.
4. Yurakning neyrogen shikastlanishi. Uning asosida sim patik asab 
tizim ining (SAT) haddan tashqari q o 'z g 'a lish i bilan bog‘Iiq to 'q im a 
m etabolizm i darajasi v a uning qon bilan ta ’m inlanishi o rasid a mos 
kelm aslik mexanizmi yotadi. Sim patik asab tolalarining qitiqlanishiga 
javoban m iokardning 0 2 iste’m ol qilishi toj tom irlaridagiga nisbatan 
yuqori darajada ko'payadi, natijada m iokard gipoksiyasiga uchraydi. 
Adashgan asabning qitiqlanishi esa m etabolizm darajasi va koronar 
qon oqimi ko'rsatkichi orasida qaram a-qarshi o'zgarish chaqirib, qon 
b ilan ta ’m in lan ish n i y a x sh ila y d i. V. R aab zam on aviy o d a m la rd a


yurakning ko‘p shikastlanish sababini SAT va PAT (parasimpatik asab 
tizim i) tonusi orasida mos kelinaslik bilan tushuntiruvchi konsepsiya 
yaratdi. Uning fikricha, hozirgi odamlaming hayoti uning ajdodlariga 
qaraganda harakat va jism oniy zo‘riqishning o ‘sib boruvchi kamayishi 
bilan farq qiladi va bu SAT ning aktivlashishiga olib keladigan hissiy 
ta’sirlar bilan bog‘liq. Bir vaqtda n. vagus tonusi pasayadi. Ana shunday 
asab ta’sirida ro ‘y beradigan disbalans natijasida yurak mushaklari toj 
tom irlarida qator modda almashinuvi va funksional o ‘zgarishlar sodir 
bo‘ladi. U miokard gipoksiyasiga qulay sharoit tug‘diradi. Shu sababli 
keyingi vaqtlarda yurak shikastlanishida ko‘p e ’tibor «javobsiz qolgan 
h is s iy o t» g a q a ra tilm o q d a . C hunki iro d a t a ’s irid a p a s a y tirilg a n
mushaklar yuqori faoUigining yo‘qligida qonga ajralib chiqqan simpatik 
m e d ia to rla r y u r a k - to m ir tiz im id a u zo q v a in te n siv « tay yo rlov»
o ‘zgarishlarini chaqiradi. Bunday vaziyatlar miokardga patogen ta’sir 
k o ‘rsatadi.
K o ro n a r yetishm ovchiligi. Toj arteriyalari orqali qon oqib kelishi 
yetishm ovchiligida rivojlanadi. M iokardning 0 2 bilan ta ’minlanishi va 
qon oqib kelishi orasidagi moslik buziladi. Yurak mushaklari qon oqib 
k elish i y e tish m o v c h ilig ig a ju d a sezg ir, chunki bunda n afaqat O , 
miqdori, balki oksidlanish substratlari (glukoza, yog‘ kislotalari) ham, 
ayniqsa ruhiy va jism oniy zo ‘riqishda yurak ishi uchun zarur boMgan 
yurak m ushaklaridagi ATF energiya miqdori ham kamayadi. Masalan, 
hayajonli, o g ‘ir vaziyatlarda organizm da ko‘p miqdorda adrenalin va 
noradren alin ajraladi, bu esa yurak m ushaklarida kislorod iste ’mol 
q ilinishin ing k o ‘payishiga olib keladi. Shunday qilib, koronar qon 
aylanish imkoniyati va miokard ehtiyoji orasida mos kelmaslik yuzaga 
keladi.
M io k a rd o z iq a la n is h i b u z ilis h in in g a so siy sa b ab i y u ra k toj 
tom irlarining ateroskleroz bilan shikastlanishidir. Bunday tomirlarning 
teshigi toraygan bo‘ladi, noqulay omillar ta’sirida tez spazmga uchraydi, 
tom ir intimasining shikastlangan qismi esa tromb hosil bo'ladigan joyga 
aylanadi.
K oro n ar q on aylanish in in g b u zilish i b ilan kechadigan ham m a 
k a sallik lar b itta nozologik shaklga b irik tirilg an va u YuIK (yurak 
ishem ik kasalligi) deb nom olgan. K o‘pincha YuIK to‘sh suyagi orqasida 
q isu v c h i o g ‘riq x u ru ji bilan nom oyon b o ‘lad i va u sten o k ard iy a 
deyiladi. O g‘riq k o ‘pincha chap qo‘Iga, chap yelkaga, ayrim vaqtlarda 
b o ‘yinga, j a g ‘ga tarqaladi (irradiatsiya qilinadi), o ‘lim dan q o ‘rqish 
tu y g ‘usi tu g ‘iladi. Stenokardiya ateroskleroz bilan shikastlangan toj


arteriyalarining spazm idan rivojlanadigan m iokard o ‘tkir ishem iyasi 
n atijasid a paydo b o ‘ladi. 0 ‘zgarm agan toj a rte riy a la ri ju d a kam
spazm ga uchraydi. Spazm ning sababi hayajonlanish, organizm ning 
h ad d a n ta s h q a ri s o v is h i va boshqa o m illa r b o ‘lis h i m u m k in . 
Sten okard iy a x u ru ji k o ‘pin ch a jism o n iy z o ‘riq ish d a r o ‘y beradi. 
Z o‘rayish bilan bog*liq (jism oniy zo ‘riqishda yuzaga keladigan) va 
tinch holatda rivojlanadigan stenokardiya farq qilinadi.
YuIK bilan bog‘liq koronar yetishmovchiligi patogenezida muhim 
ro ln i qon iv is h in in g o sh ish i o ‘y n a y d i. B u m io k a rd to m irla rid a
m ikrotsirkulatsiyaning yom onlashishiga va trom bozga olib kelishi 
mumkin. YuIK ning og‘ir shakllaridan biri 

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   261




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish