O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/219
Sana28.05.2022
Hajmi11,17 Mb.
#612706
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   219
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

Sanogenez
(yun. «sanus» - sog‘Iom, «genesis» - kelib chiqishi) -
sog‘ayish jarayoni. Unda himoya va kom pensator jarayonlar ishtirok 
qiladi. H im oya reak siy alari - bu organizm ga patogen agent ta ’sir 
qilishining oldini olishga, yo‘qotishga, kuchsizlantirishga yoki patogen 
a g en tlar t a ’sirig a o rg an izm sezg irlig in i k a m a y tirish g a qaratilg an 
spetsifik va nospetsifik reaksiyalaridir.


Kompensator jarayonlar (funksional va morfologik kompensatsiya) 
buzilgan gom eostazni tiklashga qaratilgan. Sog‘ayish m exanizm lari:
1) tezkor turg‘un bo 'lm ag an (m asalan, y o 'tal, qusush va h.k. bilan 
organizmdan kasal chaqiruvchi agentlam ing chiqarib tashlanishi); 2) 
nisbiy turg‘un (masalan, organizmning zaxiradagi kuchlarini - yurak, 
b u y ra k , o ‘p ka h a m d a v ik a r k o m p e n sa tsiy a - ju f t a ’z o la r 
kom pensatsiyasining) ishlatilishi; 3) davomli va turg‘un kompensator 
jarayonlar (masalan, gipertrofiya va regeneratsiya).
E tio log iya (yun. «aitia» - sabab, «logos» - ta ’lim ot) - kasallik 
kelib chiqishining sababi va sharoitlari to‘g‘risidagi fan. Kasallik sababi 
kasallik chaqiruvchi va uning sp etsifik xu su siy at-larini aniqlovchi 
omildxr. Kasallik sharoitlari kasallik rivojlanishiga ta’sir qiluvchi, ammo 
o ‘zich a k asallik chaqira olm aydigan om illardir. Sharoit guruhlari: 
imkon yaratuvchi va qarshilik k o ‘rsatuvchi bo'lishi mumkin.
K asallik sabablari guruhlari: ekzogen va endogen b o 'lib , asosiy 
endogen sabablar: patologik irsiyat, asab - endokrin regulatsiya, qon 
aylanishining buzilishlari, o ‘smalar, toshlar hisoblanadi.
E k zo g en o m illa r: fiz ik , k im y ov iy , b io lo g ik , m ex an ik , ruhiy. 
A so siy la ri in fek siy a, in to k s ik a -ts iy a , travm alar, o vq atlan ish n in g
buzilishlari.
F a v q u lo d d a g i q itiq lo v c h ila r d e b , o rg an iz m filo g e n ez y o k i 
ontogenez m obaynida m oslashm agan qitiqlovchilarga aytiladi.
Kasallik rivojlanishida sabablaming roli:
1) turtki roli - omil qisqa muddatda ta’sir qiladi va to'qim alam ing 
shikastlanishini keltirib chiqaradi (masalan, kuyishni chaqiruvchi yuqori 
harorat);
2) o'zgarib turadigan rol - himoya mexanizmlari ta’sirining oshib 
b o ris h ig a
q a rsh i 
o m illa r 
(m a s a la n , 
in fe k sio n
k a s a llik la r
q o ‘zg‘atuvchilari - m ikroblarga qarshi antitanalar ishlab chiqarilishi);
3) d o im iy ro l - t o ‘q im a la rn in g k e sk in s h ik a s tla n is h in i 
chaqirm aydigan om illar, ularga qarshi himoya m exanizm lari nochor 
(masalan, shovqin, o ‘zgargan bosim ta’siri) bo‘ladi.
U m u m iy e tio lo g iy a n in g aso siy n azariy alari: m onok auzalizm , 
konstitutsionalizm , kon-ditsionalizm , dialektik kauzalizm.
M e ta fiz ik m o n o k a u za listla r
q arash larin in g m ohiyati: k a sa llik
rivojlanishi uchun faqat bitta sababning bo'lishi yetarli. Bu m etafizik 
nazariya b o ‘lib, sharoitning rolini e ’tiborga olmaydi, y a ’ni hodisalar 
orasidagi o ‘zaro aloqa va bog'liqlikni inkor qiladi. 
Konstitutsionolistlar
qarash in in g m ohiyati: k asallik ichki sabablarga ega (konstitutsiya


n o ra s o lig i), tash q i o m illa r e sa fa q a t k a s a llik n in g k u c h a y is h ig a
imkoniyat yaratadi. Bu reaksion nazariyadir, chunki bu nazariya fanga 
qarshi b o ig a n odamlami mukammallashgan va m ukammallashmagan 
kishilarga b o ia d i, kasallikning oldini olishni inkor qiladi va ularga 
yuz berishi 
m u m k in
b o ig a n holat deb qarashadi. 
K onditsionalistlar
qarashining mohiyati: kasallikni sharoitlar majmuasi chaqiradi, kasal­
likning sababi y o ‘q, odatda sabab deb aytiluvchi narsa sharoitdan biri 
b o i i b h iso b la n a d i. K o n d itsio n a liz m tu rla rid a n b iri - « o m illa r 
nazariyasi». Kasallik har xil om illarning bir vaqtda ta ’siri natijasida 
kelib chiqadi (infeksiya, yom on ovqatlanish, qoniqarli b o im a g a n uy 
sharoitlari va b.).
Dialektik kauzalizm
qarashlarining mohiyati: kasallik aniq sabablar 
bilan uning rivojlanishiga imkon yaratilgan sharoitda chaqiriladi.
I. 
P. Pavlovning fikri bo‘yicha kasallik bu ikki tomonning: «sinish» 
(shikastlanish) va kasallikka qarshi him oya fiziologik choralarining 
birligidir.
Kasallik manzarasida shikastlanish, buzilish elementlari - patologik 
re a k siy a la r va tik lan ish re a k siy a la ri - k o m pensator - m oslashu v
ja ra y o n la r fa rq q ilin a d i. T ik la n ish re a k s iy a la ri g o m e o s ta z n in g
saqlanishiga va harakat uchun optimal sharoit ta’minlashga qaratilgan.
Patogenez (yun. «pathos» - kasallik, dard chekish, «genesis» -
k e lib c h iq ish i) k a sallik n in g k e lib c h iq ish i, riv o jla n ish i, k e c h ish
mexanizmlari va oqibati to‘g ‘risidagi ta ’limotdir.
Patogenezning yetakchi asosiy zvenosi shunday o ‘zgarish lark i, 
jarayonni hamma zvenolarining batafsil avj olishi uchun m utloq zarur 
va ulardan oldin yuz beradi.
Patogenezda «m ahalliy» va «um u m iy» h olatning ro li
. M ahalliy 
patologik jarayon hamma vaqt organizm ning umumiy holatiga ta ’sir 
k o ‘rsa ta d i, organ izm nin g u m u m iy h o la ti esa m a h a lliy p a to lo g ik
jarayonning rivojlanish xususiyatlariga b o g iiq .
P a to g e n e z d a « u m u m iy ( n o s p e t s i f i k ) » v a « s p e ts i fi k »
o 'z g a r is h la r .
P a to lo g ik ja ra y o n v a k a s a llik la rn in g r iv o jla n is h i 
d av o m id a b u z ilish la rn in g b ir q ism i h a r xil k a s a llik la rd a b ir xil 
b o iis h i m umkin. Bu k asallik rivojlanishining um umiy, nospetsifik 
m ex anizm laridir. B undan tash qari h a r bir k a sallik o ‘zin in g faq a t 
sh u k a s a llik tu ri v a g u r u h la r ig a x o s b o i g a n s p e ts i f i k
m e x a n iz m la rig a ( n u rla n is h k a s a llig i, in f e k s iy a la r v a b .) eg a. 
S p etsifik lik darajasini anglab y e tish h a r bir k asallik m ohiyatining 
o chilish darajasini aniqlaydi.



Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish