O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Allergiyaga nasliy moyillik, chaqaloqlar va erta yoshdagi bolalarda
a lle rg iy a .
A lle rg ik k a s a llik la rg a m u ltif a k to r ia l b e lg ila r b ila n
ifodalanuvchi nasliy m oyillik mavjud (G ushin I. S., 1979). N aslida 
og‘ir allergik kasalliklari bo‘lmagan shaxslarda chang allergenlari bilan 
s u n 'iy sen sib ilizatsiy a q ilish orqali um um iy allerg ik reaksiyalarni 
chaqirib bo‘lmaydi. Odamlarda allergiyaga moyillikni aniqlovchi genlar 
HLA (gistomoskelm aslik lokusi) kom pleksi deb nomlanuvchi genetik 
tizim da joylashgan b o ‘ladi. C haqaloqlar allergiyasid a ularning ota- 
onalari allergiya bilan kasallangan yoki re tse ssiv gen tashuvchisi 
nisoo ian aai. л .
a . A a o
(1У8и) т а lu m o tla rig a k o 'ra , allergiyaga 
m oyillik ko‘pincha dom inant tipida nasldan-naslga beriladi va yuqori 
penetrantlikka (patologik gen ta’siri nam oyon b o ‘lishi) ega. B olalar 
allergizatsiyalanish m anbalari oziq-ovqat allergenlari, bakterial (shu 
jumladan, postvaksinal allergiya), medikamentoz va ijtimoiy allergenlar 
b o ‘lishi mumkin. A llergik konstitutsiya ham nasldan-naslga berilishi 
mumkin va ekssudativ-kataral, Iimfatiko-gipoplastik va asab - artritik 
diatezlar shaklida ifodalanadi.
M ashg‘uIotda b ajarilad ig an am aliy ish la r va o ‘zlashtirilishi lozim 
b o ig a n am aliy ko‘n ik m alar bilan tanishish
l~ish.
Dengiz cho‘chqachasida anafilaktik shok.
Dengiz cho‘chqachasi antigenning - m e’yoriy ot zardobining 0,2 ml 
miqdorini teri ostiga 2-3 kun interval bilan uch m arta yuborish orqali 
sensibilizatsiyalanadi. 2 -3 haftadan keyin am aliyot darsida venaga 
takroran antigenning hal qiluvchi miqdori yuboriladi. Buning uchun uning 
orqa oyoqlarining biri yungdan tozalanadi, teri qaychi yordamida kesiladi 
va yuza joylashgan venaga 1 ml me’yoriy ot zardobi yuboriladi. Odatda
1-2 daqiqadan keyin hayvonda anafilaktik shokning birinchi simptomlari

---

paydo bo‘ladi. C ho‘chqacha bezovtalanadi, panjasi bilan tumshug‘ini 
qashiydi, yungi hurpayadi, tanasi talvasali titraydi. Shok holati kuchayib 
boradi, ch o ‘chqacha yonboshiga yiqiladi, tonik va klonik talvasalar 
rivojlanadi, ixtiyorsiz siydik ajralishi va defekatsiya kuzatiladi. Nafas 
olishi asta-sekin siyraklashadi va ko‘pincha birinchi daqiqalar ichida 
hayvon o ‘ladi. U yorib ko‘rilganda o‘pkaning kengayganligi, havo bilan 
to ‘lganligi aniqlanadi, u puchayib qolmaydi va yurakni deyarli to‘iiq 
b e k ita d i. N a fa s to m o n id an o ‘z g a rish la r, qon rangi hayvonning 
asfiksiyadan o ‘lganligidan dalolat beradi. Asfiksiyaning bevosita sababi 
bronxlar silliq mushaklarining spazmidir. Ayrim vaqtlarda shok dengiz 
ch o ‘chqachalarini o ‘lim ga olib kelm aslig i ham m umkin. Bu holda 
hayvonlar desensibilizatsiyalangan bo‘lib qoladi, ularda antianafilaksiya 
holati rivojlanadi. Olingan natijalar tahlil qilinadi.
2-ish.
Baqa qatqornida anafilaksiya reaksiyasi.
T a jrib a g a k a tta v a b a q u v v a t b a q a la r o lin a d i. U la rn i 
sensibilizatsiyalash uchun limfatik xaltasiga uch - besh marta 3 -4 kun 
oralatib 0,3 m l m e ’y o riy ot zardobi y u b o rilad i. B aqalar 
20-22°C
haroratda saqlanadi. Amaliyot darsida sensibilizatsiyalangan baqa orqa 
lim fatik xaltasiga 1,5-2 ml 10% li uretan eritm asi yuborish orqali 
h a r a k a ts iz la n tir ila d i. 
T a x ta c h a g a
o rq asi 
y u q o rig a
q a ra tib
m ahk am lan ad i, o ‘ng tom onida o ‘rta a k silla r ch iziq b o ‘ylab 2 sm 
uzunlikda qorin k esilad i, qatqorin tashqariga chiqariladi va rom ga 
tortiladi. M ikroskop ostida qon aylanishining asosiy ko‘rsatkichlari 
(tom irlarning qonga to ‘Iishi, qon oqish tezligi, diam etri) o ‘rgani)adi. 
So‘ng qatqoringa 3^4 tomchi antigen tomiziladi. 3-5 daqiqa o ‘tgach, 
qatqorin tomirlaridan atrofga shaklli elementlaming chiqishi kuzatiladi. 
M ayda tomirlar bo‘shab qoladi, ularda shaklli elementlar aniqlanmaydi. 
Yana 1-2 daqiqadan keyin yirik tomirlarda qon oqimi sekinlashadi va 
ularda staz kuzatiladi. Ayrim vaqtda u qatqoringa m e’yoriy ot zardobi 
yuborishning birinchi 2 -3 daqiqasida rivojlanadi.
Jihozlar:
dengiz cho‘chqachasi, baqalar, m e’yoriy ot zardobi, shprits, 
ignalar, mikroskop, qaychi, pinset, taxtacha, 10% li uretan eritmasi.
AUDITORIYAISHI