O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

A nootatsiya
Nozologiya
(yunoncha «nosos» - kasallik, «logos» - ta iim o t, fan) 
- kasallik to ‘g ‘risida umumiy ta ’limot.
Umumiy nozologiyaning asosiy tusbunchalari - norma, sogiiq, kasallik 
oldi holati, kasallik, patologik reaksiya, patologik jarayon va patologik holat.
N orm a - bu
qon b o sim i, h a ro ra t, puls soni, qonning sh ak lli 
elem en tlari m iqdori v a h. k. k o ‘rsatk ich larin in g o ‘rtach a statistik
qiym atidir. N orm a dinam ik tushuncha, uning k o ‘rsatkichIari tashqi 
muhitga bo g ‘liq holda o‘zgarishi mumkin.
SogTiq-hsyol
- faoliyatning optima] shakli. JSST (Jahon Sogiiqni Saqlash 
tashkiloti) ta’rifiga binoan bu «nafaqat kasallik yoki jismoniy defektning 
yo‘qligi, shu bilan birga to‘liq jismoniy, mhiy va ijtimoiy barqaroriik hamdir».
K asallik oldi holati
- kasallik bilan sog‘lik o ‘rtasidagi o ‘tuvchi holat 
b o iib , funksional zo'riqish usullari bilan aniqlanadi. Masalan, prediabet, 
gipertoniya oldi holati.
K asa llik
- shikastlovchi agentlar ta ’sirida organizm ning m e’yor 
h a y o t-fa o liy a tin in g o ‘zgarish i b o i i b , uning n atijasid a m oslashuv 
im koniyatlari kamayadi va odam ning ish qobiliyati cheklanadi.
Patologik reaksiya -
bu elem entar reaksiya b o iib , ta’sir qiluvchi 
qitiqlovchining kuchi va xarakteriga noadekvatdir va shuning uchun 
gom eostaz buzilishiga im koniyat tug*diradi.
P a to lo g ik ja r a y o n
- p a to lo g ik q itiq lo v c h i t a ’sirig a ja v o b a n
riv o jlan u v ch i patologik va m oslashuvchanlik o ‘zgarishlarm ing bir- 
biriga b o g iiq dinamik majmuasi.

---

Patologik ho la t
- patologik jarayon n atijasid a a ’zo tuzilishi va 
funksiyasining tug‘ma yoki orttirilgan turg‘un o ‘zgarishidir. Patologik 
holat ko‘pincha patologik jarayonning oqibati hisoblanadi.
Patologik ja ra y o n yoki patologik h o latn in g b o 'lis h i hali to ‘liq 
hajmda kasallik bo‘lishini k o ‘rsatmaydi. Am m o organizm zaiflashgan 
yoki jarayon tarqalgan va ortiq darajada agressiv bo‘lsa, kasallik yuzaga 
kelishi mumkin. Masalan, soch xaltachasining yallig‘lanishi - furunkul 
te rid a g i p a to lo g ik ja ra y o n , lek in k a s a llik em as. K o ‘p so n li 
furunkullaming rivojlanishi kasallikning isitm a, intoksikatsiya va h.k. 
bilan kechadigan keng ko‘lamli m anzarasini berishi mumkin.
Kasallik bosqichlari:
1) y ash irin (la ten t) yoki inkubatsion davr. B u organizm bilan 
patologik omil orasida bo‘lgan ichki kurash davri;
2) prodromal - kasallikning birinchi belgilari davri;
3) kasallik avj olgan davr - klinik namoyon bo‘lish davri;
4) kasallik oqibati: to ‘liq sog‘ayish, chala sog‘ayish, retsidiv -
kasallikning qaytalanishi, o ‘lim. 0 ‘lim - organizm hayotining tugashi. 
Sabablari: nafas to ‘x+ashi - mors per asphyxiam , yurak to ‘xtashi -
mors per syncopen.
Terminal holatlar
hayot va o ‘lim orasidagi chegaraviy holatlardir. 
Bularga preagoniya, agoniya (yun. agonia - «kurash»), klinik o ‘lim 
kiradi. Klinik o ‘lim 5-6 daqiqa davom etadi, hayo-tning tashqi belgilari 
(puls, nafas, ham m a reflekslar) bo‘lmasligi bilan tavsiflanadi. Ammo 
huja-yralarda m odda almashinuvi davom etadi, shuning uchun ham 
tiriltirish mumkin. Klinik o‘lim qaytar jarayondir. To‘qimalarda, birinchi 
navbatda miya to ‘qimasida, modda almashinuvining to‘xtashi biologik 
o ‘limdir. Bu qaytm as jarayon hisoblanadi.
Organizmni jonlantirish 
reanimatsiya,
jonlantirish to ‘g ‘risidagi fan 
-
reanimatologiya
deyiladi. V. A. N egovskiy b o ‘yicha reanim atsiya 
prinsiplari: 1) yurak yo‘nalishi bo‘yicha tarkibida adrenalin va glukoza 
bo‘lgan qonni arteriyaga yuborish; 2) s u n iy nafas oldirish («og‘izdan- 
o g ‘izga», «og‘izdan-bu ru nga» va h.k.); 3) yurakni ochiq va yopiq 
massaj qilish; 4) organizmga hayotiy m uhim moddalarni yuborish.