O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet159/219
Sana29.04.2022
Hajmi11,17 Mb.
#593222
1   ...   155   156   157   158   159   160   161   162   ...   219
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

malabsorbsiya sindromi
deyiladi 
(fransuscha «mal» - «kasallik + absorbsiya»). U ichak shilliq qavati 
orqali bitta yoki bir necha ovqat mahsulotlari shim ilishining buzilishi 
bilan nam oyon b o ‘ladi. U nga sabab ovqatni parchalovchi va ovqat 
hazm qilish oxirgi m ah su lo tlari tashuvchi ferm entlari faolligining 
yetishmovchiligidir; bundan tashqari shimilishning buzilishi so 'rg 'ich
v a m ik ro s o 'rg 'ic h la m in g skleroderm iya, am iloidoz, seliakiyalarda 
atrofiyaga uchrashida, ichak rezeksiyasi va b. bilan ham bog‘liq bo'lishi 
m um kin. M alabsorbsiyaga laktaza ferm enti yetishm ovchiligi bilan 
b o g 'liq sut qandi shim ilishining buzilishi va triptofan am inokislota 
tashuvchi ferment yetishm ovchiligi natijasida rivojlanadigan K arshaf 
kasalligi misol bo'lishi mumkin.
Ichak harakat funksiyasining buzilishi peristaltika, lokal harakatning 
kuchayishi va susayishi shaklida uchraydi. Peristaltikaning kuchayishi 
o d a td a ic h a k d a o v q a t m a s s a s in in g b ir jo y d a n ik k in c h i jo y g a
k o ‘chishining kuchayishi, ovqatning hazm bo'lishi va shim ilishining 
yom onlashishi, ich ketishning rivojlanishi (diarrhoeu) bilan namoyon 
bo 'lad i. Ovqat intoksikatsiyasi yoki hazm bo'lm agan ovqatning k o 'p
bo'lishida va diareyada organizmning toksik moddalardan tozalanishi 
him oya vazifasini bajaradi. Am m o uzoq m uddatli diareya, ayniqsa, 
bolalarda organizm ning suvsizlanishiga va elektrolitlar yo'qolishiga 
(eksikoz) olib keladi. Unda gipovolemiya, sirkulator gipoksiya, hujayra 
ichi kaliy va magniy y o'qolishi rivojlanadi. Tezlik bilan ichki a ’zolar 
distro fiy asi shakllanadi, hayotga x a v f tug'diruvchi jigar, buyrak va 
buyrak usti bezi yetishmovchiligi, o g 'ir hollarda kardiovaskular kollaps 
rivojlanadi.
D iareya odam hayotiga x a v f soladigan kasalliklar orasida ikkinchi 
o 'rin d a (shamollashdan keyin) turadi. Ikki xil: giperosmolar va sekretor 
d iareya farq qilinadi. Sekretor diareya patogenezida k o 'p xil omillar 
aham iyatga ega (V. I. Legeza, 1991).
Biogen am inlarning roli
. Serotonin va gistam in gipersekretsiyasi 
d ia re y a g a sa b ab b o 'l a d i . S e ro to n in g ip e rs e k re ts iy a si k a rsin o id
sindrom da kuzatiladi. U ingichka ichak qisqarish faolligini stimullaydi, 
shim ilishni pasaytiradi va ichak ichiga suv va elektrolitlar sekretsiyasini 
kuchaytiradi. Xuddi shunday o'zgarishlam i gistamin ham chaqiradi.
R egulator p e p tid la rn in g roli.
M otilin, VIP (vazoaktiv intestinal 
peptid), gastrin, R - substansiyasi, uchkalsitonin oshqozon-ichak trakti 
m o to rik a sin in g ev a k u ato r fu n k siy asin i stim ullaydi, p e rista ltik a n i 
k u c h a y tira d i, ic h a k s e k re ts iy a s in i stim u lla y d i, su v va tu z la r


absorbsiyasini pasaytiradi, ichak tranzitini kuchaytiradi. VIP va motilin 
ta’sir qilish mexanizmida, ular tomonidan ichak epiteliyasida joylashgan 
adenilattsiklaza fermentining stim ulatsiyasi asosiy rol o'ynaydi.
S iklik nukleotidlarning roli.
H ozirgi zam on tushunchasiga k o ‘ra 
ad en ilattsik lazaga, y a ’ni e p ite lio tsitla r b azo la te ra l m em branasid a 
jo y la sh g a n ferm en t tiz im ig a , ic h a k d a k e c h a d ig a n su v e le k tro lit 
transepitelial jaray oni regulatsiy asid a hal qiluvchi rol berilm oqda. 
Taxm in qilin ish icha, k o ‘pg ina sek reto r a g e n tlar (x o le ro g en va b. 
bakterial toksinlar, biogen aminlar, o ‘t kislotalari va h.k.) ATS-sAM F 
tizimi orqali ta’sir ko‘rsatadi. Diareya sindromi shakllanishi patogenetik 
m exanizm i k o ‘pgin a ich a k in fe k s iy a la rid a (x o le ra , salm o n ellez, 
dizenteriya, surunkali enteritlar) sAMF sintezining stimulatsiyasi orqali 
amalga oshiriladi.
ATS indutsirlanishi tufayli sAM F ning enterotsitlarda k o ‘payishi, 
ulaming apikal membranasining xloridlar, bikarbonatlar, suv, Na va К 
uchun o ‘tkazuvchanligining oshishiga va keyinchalik bu moddalaming 
e p ite lio ts itla rd a n ic h a k b o ‘s h lig ‘ig a tra n s m e m b ra n k o ‘c h ish i 
faollanishiga olib keladi. Natijada ichakdagi narsalar hajm i ko‘payadi 
va bu o‘z navbatida diareya sindromi rivojlanishiga olib keadi.
G iperosm olar diariya ichakda sh im ilish jara y o n in in g b u z ilis h i- 
m a la b so rb siy a n a tija s id a k e lib c h iq a d i. L a k ta z a fe rm e n ti 
yetishmovchiligi bilan bog‘liq sutdagi qand (chaqaloq va qariyalarda 
u c h ra y d i) s h im ilish in in g b u z ilish id a , bu q an d in g ic h k a ic h a k d a
o ‘zlashtirilm aydi va p archalanm agan holda y o ‘g ‘on ichakka yetib 
boradi va unda m ikroblar ta ’sirida bijgMydi, sut va sirka kislotalari 
hosil b o ‘ladi. N atijada ich ak o sm olarligi o shadi, ichakka suv ja lb
q ilin a d i, u n in g ic h id a g i n a rs a la r h a jm i k o ‘p a y a d i, re ts e p to r la r
qitiqlanadi, ichak peristaltikasi kuchayadi, to‘xtovsiz ich ketish sodir 
bo‘ladi.
T arkibida y e ta rli k le tc h a tk a b o ‘lm ag an kam o v q a t y eg a n d a, 
adashgan asab m arkazi qo ‘zg ‘alishida ichak peristaltikasi susayadi, 
qabziyat rivojlanadi. Uzoq muddatli qabziyatda axlat ichakda to ‘planib, 
chirituvchi mikroflora bilan bog‘liq intoksikatsiya boshlanadi. Bijg‘ish 
jarayonlarining kuchayishi ichakda gazlar (vodorod sulfidi, metan, C 0 2 
va b.) yig‘ilishiga va m eteorizm rivojlanishiga olib keladi.

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   155   156   157   158   159   160   161   162   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish