O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun


- moslashuv ahamiyati. 6. Chaqaloqlik davrda yailig ’lanishning xususiyatlari. Annotatsiya



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/219
Sana29.04.2022
Hajmi11,17 Mb.
#593222
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   219
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

 -
moslashuv ahamiyati.
6. Chaqaloqlik davrda yailig ’lanishning xususiyatlari.
Annotatsiya
Y allig‘lanish o ‘c h o g ‘ida ley k o tsitla r org an izm ni him o y alash d a 
m u him fu n k siy a n i b a ja ra d i. U la r m ik ro b la r va t o ‘q im a la rn in g
parchalanish m ahsulotlarini hazm qiladi (fagotsitoz). I. I. M echnikov 
(1882) fagotsitoz vazifasini bajaruvchi hujayralarni fagotsitlar deb 
nomladi va ulam i ikki guruhga: m ikrofaglar va m akrofaglarga bo‘ldi. 
Mikrofaglarga m ikroblami fagotsitirlovchi polim orf yadroli leykotsitlar 
kiradi. M akrofaglarga esa m ono tsitlar va g istio tsitlar kiradi - ular 
yirikroq zarrachalam i ham (to‘qima parchalanish mahsulotlari) yutadi. 
M a k ro fa g la rn i e rk in (m o n o tsitla r) v a fik s irla n g a n (g is tio ts itla r, 
fibrobilastlar va biriktiruvchi to ‘qima endotelial hujayralari) xillarga 
b o ‘lish qabul qilingan.
Fagotsitoz bosqichlari: yaqinlashish, yopishish, botish yoki cho‘kish, 
h u ja y ra ich id a hazm q ilin ish i. F a g o tsito z a y rim b o sq ic h la rin in g
m ex anizm i: fa g o tsitn in g y o t jis m g a y a q in la s h is h i - le y k o ts itla r 
xem otaksisi tufayli am alga oshiriladi. Y allig‘Ianish o ‘chog‘ida hosil 
b o ‘lu v ch i a n tig e n -a n tita n a im m u n k o m p le k s la ri x e m o ta k s ik
x u s u s iy a tg a
eg a. 
B u n d ay
k o m p le k s la rn in g
h o s il 
boM ishi 
(im munoadgerentsiya) C3 va C5a kom plem entlarining faollashishi va 
x em otaksinlar h o sil b o 'lis h i bilan tav siflan ad i. F ag otsito z obyekti 
to m o n ig a q a ra tilg a n y u p q a s ito p la z m a b o ‘rtm a la ri, sh u n in g d e k
leykotsitlaming manfiy zaryadi, ulam ing obyekt yuzasiga yopishishiga 
im koniyat tu g ‘diradi. B u bosqichda ley k o tsitla r m etobolik faolligi 
o s h is h i, a n a e ro b va a e ro b g lik o liz n in g k u c h a y is h i va k is lo ro d
o ‘ziash tirilishin ing 2 -3 m arta oshishi k o ‘rsa tilg a n . F agotsitlam ing
obyektga yopishishidan ilgari bakteriyalar opsonizatsiyasi va hujayra 
qismlarining shikastlanishi yuz beradi. Bunda ular immunoglobulin M 
va G Jar va C3, C5, C6, C7 komplementlari fragm entlari bilan qoplanadi 
(Ovsyannikov V. G., 1987). Obyektning fagotsitga botishi (cho‘kishi) 
sitoplazm a qism ining, u bilan birga obyektning ham , leykotsit ichiga 
tortilishi (invaginatsiya) yoki fagotsit obyektai butun tanasi bilan o ‘rab 
olishi orqali amalga oshiriladi.


Leykotsitda fagosoma (yot jism li xaltacha) hosil bo‘ladi. A. Xorst 
(1982) fagosomani «fagotsitning o‘zini-o‘zi o'ldiradigan xaltacha» deb 
nom lagan. C hunki fagotsitning taqdiri oldindan belgilab q o ‘yilgan 
b o 'la d i. L e y k o ts it ic h id a v o d o ro d p e ro k sid i sin te z i k u c h a y ad i, 
peroksidlanish natijasida hujayra qobig‘i komponentlari shikastlanadi. 
H azm b o ‘lish liz o so m a l ferm entlar yordam id a am alga oshiriladi. 
L izo so m a fag o so m a g a y a q in la sh ad i, u b ilan q o 's h ila d i, n a tija d a
fagolizosoma hosil bo'ladi. Unda gidroliz amalga oshiriladi. Lizosoma 
m ie lo p e ro k sid a z a si m ik ro o rg a n iz m la r o q silla rin i parchalay di va 
bakteritsid ta’sir k o ‘rsatadi. Fagosoma qobig'i shikastlanishi natijasida 
fagotsitning o ‘zi autoliz tufayli o ‘ladi. Fagotsitozgacha leykotsitlar 
o ‘z id a n n o rd o n g id ro la z a la r, a so siy fe rm e n tla r (p ero k sid a z a va 
boshqalar), kation oqsillari ajratish xususiyatiga ega. Ular membrana 
destruksiyasiga va m ikrob hujayrasining o'lishiga olib keladi.
E k ss u d a t y o k i y a ll ig ‘la n ish n a z la s i se ro z , fib rin li, y irin g li, 
g e m o rra g ik b o ‘lis h i m um k in . E k s s u d a tn i sh ish va su vsim on
suyuqliklardan (transsudat) ajratish zarur. Tashqi k o ‘rinishi bo'yicha 
seroz ekssudatni transsudatdan ajratib bo'lm aydi (bu tiniq, oqish - sariq 
rangli suyuqlik), ammo solishtirma og'irligi, oqsil, hujayra tarkibi va 
b o sh q a x u s u s iy a tla ri b ila n a jra tish m um kin. Seroz ekssu d atn in g
solishtirm a o g ‘irligi - 1018 va undan yuqori, transsudatniki - 1006 
dan 1014 gacha; oqsil miqdori tegishli ravishda - 0,3 g/l yuqori va 0,3 
g/l dan kam; hujayralar soni - 3000 va yuqori, 100 dan kam; pH 6 -7
va undan kam , 7 ,4 -7 ,6 atrofida; sirka kislotasi bilan o'tkaziladigan 
R ivalt reak siy asi - m usbat va manfiy. Ekssudatda am ilo 
Iipo 
proteolitik ferm entlar bor, transsudatda bo‘lmaydi.
Yiring ekssudati va yiringli yallig‘Ianish yiring mikroblari (strepto, 
stafllokokklar va b.) tom onidan chaqiriladi. Yiring ekssudatida juda 
k o 'p miqdorda hujayra elementlari bo‘ladi. O 'tkir yiringli yallig‘lanishda 
ekssudatda neytrofillar ustunlik qiladi, surunkali yallig'lanishda (sil, 
zaxim kasalliklari) - limfotsitlar, allergik kasalliklarida - eozinofillar 
k o ‘p uchraydi. Yiring ekssudati yallig'langan to ‘qimaga singib ketadi. 
N atijada uning erib ketishini chaqiradi. Shunday to'qim aning yiringli 
yumshab ketishi furunkulda (teridagi soch oldi xaltachasining yiringli 
yallig'lanishi), karbunkulda (ko‘p furunkullam ing bir-biriga qo‘shilib 
ketishi), flegmonada (teri osti kletchatkasining o 'tk ir tarqalgan yiringli 
yallig'lanishi) kuzatiladi. Yiring ekssudatida uning suyuq qismi - yiring 
zardobi va hujay ra elem entlari - y irin g tanachalari bo 'lad i. Yiring


tanachalari yiring hujayralari boMib, ular har xil darajada shikastlangan 
va parchalangan neytrofiUar, limfotsitlar, monotsitlardan iborat.
Fibrinli ekssudat k o ‘p miqdorda oqsil ushlaydi. Unda fibrinogin 
boMadi va ko‘pincha shilliq qavat fibrinoz yallig‘lanishida uchraydi. 
Fibrinoz y allig ‘lanish tarqalish chuqurligig a qarab krupoz (yuzaki, 
yengil k o ‘chadigan yupqa parda shaklida) va difteritik (chuqur, shilliq 
q av at b u tu n q a lin lig ig a sin g a d ig a n ) b o ‘lish i m um kin. D ifte riy a
kasalligida fibrinli karashlami halqum yoki bo‘g‘izdan shilishga intilish 
qon ketishiga va yara paydo boMishiga sabab b o ‘ladi.
Gem orragik ekssudat uni pushti yoki q izg‘ish rangga bo ‘yovchi 
eritro tsitlam in g b o ‘lishi bilan tav siflan ad i. K o 'p in ch a sil yoki rak 
kasalliklarida (plevritlar, peritonitlar, perikarditlar), og‘ir infeksiyalarda 
(sibir yarasi, o ‘lat va b.) uchraydi.
Y allig‘lanishning yakunlovchi faz a si reparativ, y a ’ni tiklan ish 
fazasidir. Chunki bu fazada y allig ian ish o ‘chog‘i proteoliz va nikroz 
mahsulotlaridan tozalanadi, hujayra elem entlari ko‘payadi va to ‘qima 
defekti tik lan ad i. Bu ja ra y o n d a m o n o n u k le a rla r - m o n o tsitlar va 
limfotsitlar muhim rol o‘ynaydi. Monotsitlar, to‘qima fagotsitlari o ‘lgan 
hujayralam i yutadi va hazm qiladi. Lim fotsitlar plazm atik hujayralar 
manbai hisoblanadi, ulardan esa antitanalar hosil bo‘ladi. Yallig‘lanish 
o ‘chog‘i mikroblar, ekssudat, to ‘qim a parchalanish m ahsulotlaridan 
tozalanadi.
Yallig‘langan to‘qimalar tozalangan sari proliferatsiya - hujayralar 
k o ‘p a y ish i s o d ir b o ‘la d i. Y a llig ‘la n is h d a h u ja y ra la r k o ‘p a y ish
ja ra y o n in in g s tim u ia to rla ri y a ll ig 'la n is h m e d io to rla ri, t o ‘qim a 
p archalan ish m ah su lo tlari, fiz ik -k im y o v iy va biokim yoviy m u h it 
o ‘z g a ris h la ri h iso b la n a d i. Y a ltig ‘la n is h d a h u ja y ra k o ‘p a y is h i 
regulatorlari - trefonlar b o ‘lib, ular hujayralam ing o ‘lishi natijasida 
hosil bo‘ladi va proliferatsiyani stim ullaydi. Bundan tashqari hujayra 
b o ‘linishi regulatorlariga hujayra b o ‘linishini torm ozlovchi keylonlar 
ham k ira d i. P ro life ra ts iy a d a a d v e n tits iy a m ez e n x im a l, k a m b ia l 
hujayralar, endoteltotsitlar ishtirok qiladi. U lam ing differensirlanishi 
n a tija s id a k o lla g e n s in te z irlo v c h i fib ro b la s tla r h o sil b o ‘Iadi. 
Proliferatsiya granulatsion, ya’ni, yosh, yarqiroq-qizil rangli, donador 
yuzali, tom ir va hujayralarga boy, tolalari kam biriktiruvchi to‘qimaning 
periferiyadan hosil bo‘lishidan boshlanadi. Biriktiruvchi to ‘qimaning 
yosh hujayralari asosan fib ro b lastlar v a m ayda tom irlar endotelial 
hujayralari hisoblanadi. Granulatsion to ‘qima o‘rinbosarlikdan tashqari


him o y a funksiyasini ham b ajarad i. U y a llig 'la n g a n jo y n i sog‘lom 
to'qim adan ajratib turuvchi demarkatsion chiziq hosil qiladi. Bu chiziq 
y a ll ig 'la n is h o ‘c h o g ‘id a n m o d d a a lm a sh in u v i m a h s u lo tla ri, 
mikroorganizmlarning qonga va sog'lom to'qim aga o'tishiga to'sqinlik 
qiladi. G ranulatsion to 'q im a yetilishi natijasida chandiqqa aylanadi. 
B u oqim tir rangda, tom irlari, hujayralari kam, shu bilan bir qatorda 
to la la r i k o 'p b o 'lg a n , y e tilg a n to la li b irik tiru v c h i to 'q im a d ir. 
Y a llig 'la n is h o 'c h o g 'id a b irik tiru v c h i to 'q im a p ro life ratsiy a sid an
ta s h q a r i c h e k la n g a n d a ra ja d a re g e n e ra tsiy a - a ’zo p a re n x im a
hujayralarining ko'payishi ham kuzatiladi.

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish