O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet78/219
Sana29.04.2022
Hajmi11,17 Mb.
#593222
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   219
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

0 ‘sma o 'sish in in g patogenezi.
0 ‘sm alar o 's is h i ko ‘p bosqichli 
jarayon hisoblanadi. Uning uch bosqichi farq qilinadi: 1 - m e’yordagi 
hujayraning o ‘sm a h u jay rasig a tran sfo rm atsiy a (yoki in itsiatsiy a) 
qilinishi; 2 - prom otsiya yoki faollashish; 3 - o 's m a progressiyasi. 
T ransform atsiya bosqichi m e ’y or h u jay ran in g « in itsia to rlar» , deb 
nomlanuvchi omillar ta’sirida yashirin o ‘sma hujayrasiga aylanishidan 
iborat.
Transformatsiya ikkita: m utatsion va epigenom y o ‘l orqali ro ‘y 
b e rish i m um kin. M u ta ts io n k a n sero g e n e z o 'r ta c h a d a h u ja y ra
bo‘linishini tormozlovchi gen-repressom ing m utatsiyasi bilan bog‘liq. 
B unaqa o ‘zg arish k im y o v iy k a n se ro g e n la r t a ’s irid a (g e n o to k sik
kanserogenlar) kuzatiladi. Epigenom kanserogenez hujayra genomasiga 
unga tegishli bo‘lmagan va mutatsiya chaqirmaydigan, ammo genoma 
o ‘rtacha regulatsiyasining turg'un buzilishini chaqiruvchi omillar ta’siri 
bilan bog‘Iiq. Epigenom o'zgarish , m asalan, v iru slar ta ’sirida kelib 
chiqadi. M utatsion va epigenom k anserogenez q o ‘shilgan h olatda 
bo‘lishi va bir-birini inkor qilmasligi mumkin.
K a n se ro g en ezn in g
ik k in c h i 
b o s q ic h i 
p ro m o tsiy a d ir. 
Transformatsiyalangan hujayralar ulaiga promotorlar, y a ’ni aktivatorlar 
(faollashtiruvchilar) ta ’sir qilmaguncha uzoq m uddat davomida latent 
holatda - nofaol shaklda qolishi mumkin. Ham initsiatsiyalovchi, ham 
promotsiyalovchi effektga ega kanserogenlar to ‘liq kanserogenlar deb 
a ta la d i (tam ak i tu tu n id a ham g e n o to k s ik k a n s e ro g e n la r, ham
promotorlar mavjud). Transformatsiyalangan o ‘sm a hujayralari ko‘paya 
borib, o ‘sma tugunini hosil q iladi. T ajribada k ro to n y o g ‘i o ‘sma 
o ‘sishini faollashtiruvchi om il bo‘lishi m um kin, o ‘z-o ‘zicha u hech 
qachon o ‘sma chaqirm aydi, ammo kanserogen -m etilxolantren bilan 
transformirlangan hujayra k o ‘payishini faollashtiradi.
K ansero gen eznin g u c h in c h i b o sq ic h i - p ro g re s s iy a - o ‘sm a 
xu su siy atlarin in g tu rg ‘un m iqdoriy o ‘z g a rish la ri va uning o 's is h
tezligining oshishi bilan tavsiflanadi. Yashash qobiliyati ko‘proq bo‘lgan 
o ‘sma hujayralarini tanlab olish jaray o n i k e c h ad i, yangi va yangi


m utatsiyalar sodir b o la d i, hujayra genotipi va fenotipi borgan sari 
o ‘zgaraveradi. 0 ‘sma k o'p ro q xavfli bo‘lib boradi (progressirlanuvchi 
malignizatsiya) va kattalashadi.
Xavfli o ‘sm alar m etastaz beradi. M etastazlanish birlamchi o ‘sma 
tugunidan uzoqda joylashgan har xil a ’zo va to ‘qimalarda o ‘smaning 
yangi o ‘ch o q farin ing paydo b o lis h id ir . M etastazlan ish n in g uchta 
bosqichi farq q ilin ad i: b irlam ch i o ‘sm adan o ‘sm a hujayralari bir 
guruhining ajralishi va ulam ing qon yoki lim fatik tomirlarga kirishi, 
o ‘sma hujayralarining to m irlar orqali tash ilishi, ularning u yoki bu 
a ’zoga im p lan tatsiy a q ilin ish i. R ak asosan lim fogen, sarkom a esa 
gem atogen y o ‘l orqali m etastazlanadi.
0 ‘smali organizmda xavfli o ‘sma rivojlanishi natijasida oriqlash -
rak kaxeksiyasi sodir bo‘ladi. Uning asosiy sabablari: oshqozon-ichak 
trakti funksiyasining buzilishi (ovqatning o‘zlashtirilmasligi, endogen 
ochlik), m odda alm ashinuvi buzilishi (sut kislota, keton tanachalari 
to ‘planishi, oqsil parchalanishi), o‘smadan toksik moddalaming ajralishi 
(jigarda, buyrakda va b. katalaza miqdorini kamaytiruvchi toksogormon 
hosil b o iish i), qon ketishi.
V. S. S h a p o t (1 9 7 5 ) o ‘sm a n in g o rg a n iz m g a tiz im li t a ’siri 
to ‘g ‘risidagi tushunchani ta ’riflab bergan. U quyidagicha namoyon 
b o ‘ladi:
- o ‘smaning glukozani o ‘ziga kuchli singdirishi va gipoglikemiya. 
Gom eostaz buzilishi uchun xavfli vaziyat tug ‘ilganda organizm unga 
o ‘zining hamma kom pensator - moslashuv mexanizmlarini jalb qilish 
bilan javob beradi. Gipoglikemiyaga qarshi turuvchi asosiy mexanizm 
glukoneogenezning jadallashuvi - intensifikatsiyasi (glukokortikoidlar 
giperproduksiyasi) hisoblanadi. Ammo bunday kompensatsiya organizm 
uchun m aqbul em as, chu nki talo q v a ay risim o n bez oqsiU arining 
parchalanishi im m unodepressiv h olatga olib keladi. Glukoneogenez 
uchun am inokislotalar va glitserinning k o ‘p m iqdorda ishlatilishi o ‘z 
oqsil, lipidlarining sintezlanish imkoniyatini cheklaydi. Bu esa a w a lo
m ushaklar distro fiyasig a o lib keladi. K uchayib boruvchi distrofiya 
kaxeksiyaning m uhim patogenetik komponentlaridan hisoblanadi.
- o 's m a a z o t tu z o g ‘i b o ‘lg a n lig i tu f a y li, a z o t b irik m a la ri 
yetishm ovchiligi kaxeksiya patogenezining yana bitta zvenosidir;
- e n e rg e tik g o m e o s ta z n in g b u z ilis h i o rg a n iz m d is tro fik
o ‘zgarishlarining m uhim m exanizm i hisoblanadi;
- o ‘smaga singishi natijasida rivojlanadigan vitam in E taqchilligi 
v a u b ila n b o g i i q p e ro k s id la n is h n in g k u c h a y is h i p ro te o litik


ferm entlarning faollashishiga, oqsil parchalanishining zo 'ray ish ig a 
sab ab b o 'lad i. S hunday qilib , organizm ham m a a ’zo va tizim lari 
faoliyatida k o 'p qirrali murakkab buzilishlar sodir bo'ladi.

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish